اثر تاريخ كاشت بر رشد و عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي سويا (Glycine max Merrill) در شرايط آب و هوايي شمال خوزستان

Effect of sowing date on growth and seed yield of soybean (Glycine max Merrill) genotypes under North Khuzestan weather conditions

به منظور تعيين بهترين تاريخ كاشت و بهترين ژنوتيپ­ سويا سازگار با اقليم منطقه و دستيابي به حداكثر عملكرد، آزمايشي به صورت كرت­هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي صفي آباد دزفول به مدت دو سال زراعي (94-1393) اجرا شد. تيمارهاي آزمايشي شامل پنج تاريخ كاشت شامل اول تير، 15 تير، 30 تير، 13 مرداد و 27 مرداد (كرت­ هاي اصلي) و هفت ژنوتيپ سويا شامل 2001، 2002، Persing×Epps، Saman، Migmat، SG20 و سالند (كرت­ هاي فرعي) بودند. نتايج نشان داد كه حداكثر تعداد غلاف در بوته (66 عدد) از ژنوتيپ سالند در تاريخ كاشت 15 تير و حداقل تعداد غلاف در بوته (17/7 عدد) از تاريخ كاشت 27 مرداد و ژنوتيپ 2001 بدست آمد. نتايج نشان داد كه تاخير در كاشت باعث كاهش ارتفاع بوته در كليه ژنوتيپ­هاي سويا شد و بيشتر بودن طول دوره رشد در ژنوتيپ­ هاي رشد محدود، باعث افزايش ارتفاع بوته در آنها نشد. بر اساس ميانگين دو سال آزمايش بيشترين (3479 كيلوگرم در هكتار) و كمترين (1698 كيلوگرم در هكتار) عملكرد دانه به ترتيب از تاريخ‌هاي كاشت 30 تير و 27 مرداد بدست آمد. ميانگين عملكرد دانه ژنوتيپ‌ها در دو سال مورد آزمايش نشان داد كه ژنوتيپ­ هاي سالند (گروه 6) و SG20 (گروه 7-6) از بالاترين عملكرد دانه برخوردار بودند. ژنوتيپ Migmat در تمام تاريخ‌هاي كاشت از ميزان پروتئين دانه بالاتري برخوردار بود. حداكثر ميزان روغن (25/9 درصد) در تاريخ كاشت دوم از ژنوتيپ 2001 بدست آمد. حداقل ميزان روغن (21/6 درصد) نيز در تاريخ كاشت آخر (27 مرداد) و ژنوتيپ سامان بدست آمد. با توجه به نتايج آزمايش حاضر و بر اساس برنامه تناوبي منطقه، ژنوتيپ­ هاي سويا با گروه رشدي 7-6 و تاريخ كاشت اواخر تير، براي شرايط اقليمي شمال خوزستان مناسب‌تر هستند.

The optimum sowing date and genotypes adapted to climatic conditions of target regions play significant role in achieving the maximum crop yield. To investigate the interaction of soybean genotypes to sowing date, a field experiment as split ararngements in radomized complete block design with three replications was carried out in Safiabad Agricultural Natural Resources Research and Education Center of Dezful, Iran for two successive seasons (2014-15). Main plots consisted five levels of sowing date (21st June, 5th July, 20th July, 3rd August and 17th August) and subplots included; 7 genotypes (2001, 2002, Persing × Epps, Saman, Migmat, SG20 and Salend). Results showed that the highest number of pods per plant (66) belonged to cv. Salend in second sowing date (5th July) and the lowest (17.7) belonged to genotype 2001 in sowing date 17th August. Results showed that sowing date had significant effect on plant height, and delaying in sowing date led to decrease of plant height in all genotypes and increased growth duration. The results of combined analysis of variance showed that effect of sowing date was significant on seed yield. The highest (3479 kg.ha-1) and the lowest (1698 kg.ha-1) seed yield belonged to sowing dates of 21st July and 18th August, respectively. Average of two years revealed that Salend and SG20 had higheer seed yield. Migmat had the highest seed protein content in all sowing dates. The highest oil content (25.9%) obtained in the second sowing date and genotype 2001. The lowest oil content (21.6%) belonged to cv. Saman in the last sowing date (17th August). Considering the results of this experiment and crop rotation in the region, soybean genotypes (group VI-VII) and sowing date in late of July can be recommended for North Khuzestan conditions.