ارزيابي پايداري عملكرد دانه لاين‌هاي اميد‌بخش گندم نان (Triticum aestivum L) در مناطق گرم و خشك ايران

Evaluation of grain yield stability of bread wheat (Triticum aestivum L.) promising lines in warm and dry regions of Iran

به­ منظور مطالعه سازگاري و پايداري لاين‌هاي اميد­بخش گندم نان، آزمايشي با تعداد 16 لاين به­ همراه دو رقم تجارتي چمران و افلاك (به­عنوان شاهد) به مدت دو سال زراعي (93-1391) در شش ايستگاه تحقيقاتي (زابل، اهواز، داراب، دزفول، ايرانشهر و خرم­آباد) در قالب طرح بلوك­ هاي كامل تصادفي با چهار تكرار انجام شد. نتايج تجزيه واريانس مركب داده ­ها نشان داد كه 81 درصد از كل تغييرات مربوط به اثر محيط، 3 درصد مربوط به اثر ژنوتيپ و 16 درصد مربوط به اثر متقابل ژنوتيپ × محيط بود. بررسي باي­پلات چند ضلعي منجر به شناسايي پنج ژنوتيپ برتر و دو محيط بزرگ گرديد و ژنوتيپ­ هاي مناسب در هر محيط بزرگ نيز مشخص شدند. از بين مكان‌هاي مورد بررسي، زابل و دزفول داراي تمايز بالايي بوده و تفاوت­ هاي ميان لاين­ هاي گندم را به ­خوبي نشان دادند. بررسي هم­زمان پايداري و عملكرد ژنوتيپ­ ها با استفاده از باي ­پلات مختصات محيط متوسط نشان داد كه لاين­ هاي شماره­ G14 (S-91-14)، G12 (S-91-12)، G15 (S-91-15)، G9 (S-91-9) و G13 (S-91-13)، به­ترتيب با 6167، 6102، 6315، 6131 و 6252 كيلوگرم در هكتار از عملكرد و پايداري عملكرد بالايي برخوردار بودند. در نهايت لاين ­هاي S-91-13 و S-91-15 با دارا بودن عملكرد بالا و پايداري عملكرد بالا به ­عنوان لاين­هاي برتر براي بررسي ­هاي تحقيقي- ترويجي و انتخاب ارقام به روش مشاركتي و معرفي به ­عنوان رقم تجاري جديد براي اقليم گرم و خشك جنوب و مناطق داراي شرايط اقليمي مشابه شناسايي شدند.

Adaptation and grain yield stability of 16 promising lines of bread wheat toghether with cv. Chamran and cv. Aflak, two commercial cultivars as controls, was studied in six experimental field stations; Zabol, Ahwaz, Darab, Dezful, Iranshahr, Khorramabad, Iran for two successive cropping cycle (2012 –14). The experiments were conducted using randomized complete block design with three replications. The results showed that 81 percent of total variation observed for grain yield was related to environmental effects, 3 percent to genotype effect and 16 percent to G×E interaction. The polygon-view of GGE biplot led to the identification of eight superior lines (lines no. G14, G12, G15, G11 and G16) and two mega-environments. Among the test locations, Zabol and Dezful had a high discriminating ability to show differences between the lines and cultivars at ideal environment. Simultaneous evaluation of grain yield and stability through average environment coordinate (AEC) biplot showed that lines no. G14 (S-91-14), G12 (S-91-12), G15 (S-91-15), G9 (S-91-9) and G13 (S-91- 13) with the higher grain yield (6167, 6102, 6315, 6131 and 6252 kg.ha-1, respectively) were the most stable lines. Finally, lines S-91-15 and S-91-13 with higher yield and wide adaptation were selected as the superior lines for being release as new commercial bread wheat cultivars.