رهيافتي به پيامدهاي سياست گذاري علم و فناوري در ايران بر اساس تحليل اسناد بالادستي

Approach to the Results of Science and Technology Policy in Iran, Based on the Analysis of Upstream Documents

به‌طور عام بيش از چند دهه از عمر سياست‌گذاري‌هاي كلان و برنامه‌ريزي‌هاي توسعه مبتني بر اين سياست‌گذاري‌ها در ايران مي‌گذرد اما به‌طور خاص سياست‌گذاري در حوزه علم و فناوري سابقه‌اي حدوداً دو دهه­ اي دارد. براي اولين در برنامه توسعه سوم فصلي به توسعه علم و فناوري اختصاص داده شد. در طول اين سال‌ها چندين سند بالادستي براي سياست‌گذاري كلان در حوزه علم و فناوري (سند چشم‌انداز بيست‌ساله، نقشه جامعه علمي كشور و سياست‌هاي كلي علم و فناوري ابلاغي مقام معظم رهبري) تدوين و ابلاغ شده است. بعد از گذشت قريب دو دهه از سياست‌گذاري‌ها متأسفانه نتايج و خروجي‌ها با آنچه انتظار مي‌رفت تفاوت دارند. رتبه علمي ايران و برخي ديگر از شاخص­هاي مرتبط مؤيد همين مطلب هستند. ‌با عنايت به اينكه اين پژوهش ازلحاظ ماهيت كاربردي، ازنظر نوع كمي و كيفي (آميخته) و لذا روش تحليل محتواي كيفي­-كمي استفاده شده است. جامعه آماري آن اسناد بالادستي در حوزه علم و فناوري است. با توجه به اينكه هدف اصلي اين پژوهش شناسايي نوع/ روش سياست‌گذاري علم و فناوري به‌منظور تحليل پيامد­هاي حاصل از سياست ­گذاري­ هاي مذكور بر توسعه كشور است، ضمن مطالعه مباني نظري مرتبط با موضوع تحقيق، نسبت به شناسايي ابزارهاي سياست‌گذاري اقدام شده و سپس با تحليل محتواي اسناد بالادستي در حوزه علم و فناوري سعي شده است كه ارتباط ميان شيوه سياست­ گذاري­ هاي انجام‌شده با پيامدهاي حوزه علم و فناوري را شناسايي نماييم. يافته‌ها نشان مي‌دهند كه وحدت رويه و نگاه منسجم استراتژيك بر سياست‌گذاري‌ها حاكم نبوده است و پيامدها از عدم توازن در عرصه‌هاي عرضه و تقاضا رنج مي‌برند.

Generally, macro policies and development based on these policies in Iran have been around for decades. But in particular, science and technology policy has a history of about two decades. For the first time in the third development plan, a separate section was devoted to the development of science and technology. Over the years, several supreme governing documents in the field of science and technology such as (Visions 1404, National comprehensive scientific map, and Science and technology policies announced by the Supreme Leader) have been elaborated. After over two decades of policy making, unfortunately, the results and outcomes are different from what was expected. The Iranian scientific rank and some other related indicators are evidence of this claim. Considering the nature and outcome this study is a practical one which had done by quantitative and qualitative content analysis of governing documents in the field of science and technology policy. In this study, the theoretical principles related to the subject have been examined and the components of policy instruments identified. Then by analyzing the content of supreme governing documents in the field of science and technology the relationship between the type of policy making and the outcomes has been identified. The findings show that policies lack strategic coherence and strategic vision. As a result, we are seeing imbalances in supply and demand.