معناشناسي «طمأنينه» در اشعار جاهلي و قرآن كريم از منظر روابط معنايي

The Semantics of “طمأنينه” (Peacefulness) in Jāhilī Poetry and the Holy Quran from the View of Semantic Relations

لايه‌دار بودن واژگان قرآن كريم، زمينۀ جست‌وجوي معناشناسانۀ «طمأنينه» را در اين پژوهش فراهم نموده است. از آنجا كه يكي از شيوه‌هاي تبيين معنايي واژگان، كشف روابط معنايي واژه و شبكۀ معنايي آن است، در اين پژوهش، ارتباط معنايي «طمأنينه» با واژه‌هاي همنشين در شعر جاهلي، و با واژه‌هاي همنشين، متقابل و جانشين در قرآن بررسي گرديده است. حاصل تحقيق حاكي از آن است كه واژۀ «طمأنينه» در شعر جاهلي، با توجه به فرهنگ آن عصر و تضاد خوي تند جاهليت با طمأنينه، بيشتر در معناي امنيت جسماني و آرامش مادي به كار رفته است و به دليل انتقال در كاربرد و هنرآفريني در اشعار جاهلي و قاموس لغت، از ويژگي چندمعنايي برخوردار شده و با نزول قرآن توسيع و ترفيع معنايي يافته است. حاصل مطالعۀ توصيفي در بافت قرآن نيز نشان مي‌دهد كه «طمأنينه» يك فعل ادراكي است كه با همنشين‌هاي خود، رابطۀ تقابلي، جانشيني، مكملي، اشتدادي و شمول معنايي دارد و «ايمان» به عنوان فعل ادراكيِ توأم با عمل و با دارا بودن عنصر عاطفي و معرفتي، و «ذكر» به عنوان فعل ادراكي، مٶلفه‌هاي شرطيِ «طمأنينه» را تشكيل مي‌دهند و «كشف حقيقت و يقين»، «رضاي الهي»، «معيشت طوبي»، «سكينه» و «ربط قلب»، مٶلفه‌هاي ماهوي آن را مي‌سازند و با واژه‌هاي «ارتداد»، «انقلاب قهقرايي در فتنه‌ها» و «خوف» تقابل مدرج دار

The stratified terms of the holy Quran have provided back ground for the semantic research of “طمأنينه” (peacefulness) in this paper. One of The methods for determining the semantics of the lexica is to explore the semantic relations of the lexis and semantic network. This note studies the semantic relation of “طمأنينه” (peacefulness) with the syntagmatic lexicons of Jahili poetry and with syntagmatic and opposite and paradigmatic lexica in the holy Quran. The results indicate that the lexicon “طمأنينه” in Jahili poetry with attention to the culture of that time and the opposition between bad-tempered custom with “طمأنينه” (peacefulness) has used in the meaning of the physical and material security and peacefulness, more. Because of