اعتبار و رجحان تفسير انفسي قرآن كريم

The Validity and Superiority of the Anfosi Exegesis of the Noble Quran

در باور عارفان الهي، تفسير انفسي قرآن برترين روش تفسير آيات و فهم مقاصد قرآني است. اما وجود برخي نمونه‌هاي تفسيري نادرست در تفاسير عرفاني، به همراه برخي نمونه‌هاي ساده و بديهي تطبيق‌هاي قرآني بر نفس انساني، پندار عدم برخورداري تفسيرهاي عارفان از مباني تفسيري متقن را به همراه داشته است. به نظر مي‌رسد چنين امري، نتيجۀ عدم شناخت صحيح تفسير انفسي و فرايند تحقق آن است. بر اين اساس، در اين جستار تلاش شده تا ضمن بررسي اعتبار تفسير انفسي، برتري آن بر تفاسير ظاهري نيز مورد توجه قرار گيرد. يافته‌هاي پژوهش بيانگر آن است كه مقصود از تفسير انفسي، دريافت‌هايي شهودي از حقايق هستي بوده كه عارفان به عنوان مراتبي از بطون و معاني آيات قرآن پذيرفته‌اند. مباني يادشدۀ عارفان براي تفسير انفسي، ريشه در روايات اهل بيت دارد. ضمن آنكه نمونه‌هاي تفسيري ايشان را مي‌توان بر روايات تطبيق نمود. از ديد فرد عارف، اهتمام جدي به طهارت نفس و همچنين قرائت قرآن به شيوۀ خاص، زمينه را براي نزول معاني قرآن بر قلب فراهم مي‌نمايد. كاركردها و امتيازهاي تفسير انفسي نيز مٶيد ضرورت توجه بيشتر مفسران به اين نوع تفسير است.

In the belief of the Islamic gnostics, the Anfosi (inward) exegesis of the holy Quran is the best method for the exegesis of the Quran verses and understanding the Quranic meanings. But because of some untrue exegetical samples in the gnostic exegeses accompanying with the simple and obvious samples of the Quranic correspondences with the human soul (nafs), it has followed the thought of the lack of the accurate exegetical bases in the gnostics' exegeses. It seems that this has been originated from the lack of the true knowledge of the Anfosi exegesis and the process of its creation. Based on this, this paper has attempted to pay attention to the priority of the Anfosi exegesis over the exoteric (zahir) exegesis while studying the validity of it. Findings indicate that the meaning of Anfosi tafsir is the inner vision -witnessed- (shuhūdi) understandings of the cosmic realities which the Islamic gnostics have accepted them as the stages of the meanings and the esoteric (batin) parts of the Quran verses. The mentioned bases of the gnostics for the Anfosi exegesis are taken from the traditions of Ahl al-Bayt. The samples of their Quran exegeses can be accorded with hadiths. From the view of the gnostic, the serious endeavor for the purification of nafs (soul, self) and also qira'at (the method of recitation of the holy Quran) in a specific way provides the background for the revelation of the Quran meaning (nuzul al-Quran) in the heart. The functions and advantages of the Anfosi (inward) exegesis of the holy Quran also emphasize the necessity of the more attention of the exegetes to this type of the Quran exegesis