كاوشي در پديدۀ تكرار و تعدّد نزول

بدون عنوان

در لابه‌لاي كتب علوم قرآني و تفسير، پديده‌اي به نام تكرار و تعدّد نزول با عباراتي نظير «ما تكرّر نزوله»، «نزلت مرّتين»، «نزلت مرّة بعد أخري» خودنمايي مي‌كند كه از هيچ پشتوانۀ روايي برخوردار نيست. در آثار متقدّمان نيز اثري از آن يافت نمي‌شود. نخستين‌بار مقاتل بن سليمان در حاشيۀ تفسيرش در ذيل سورۀ حمد و آيۀ 87 سورۀ حجر با لفظ «قيل» از آن ياد نموده است. سپس بغوي، ابن كثير، سيوطي، زرقاني و بسياري از علماي معاصر اهل سنت در آثارشان در ذيل آيات 113 توبه، 126 نحل، 85 اسراء و... به جهت جمع بين روايت‌هاي سبب نزول متناقض، آن را پرورانيده و فايده‌هايي به نقل از زركشي براي آن بيان كرده‌اند. نخستين‌بار زركشي در قرن هشتم هجري با اجتهاد خويش فوايدي براي تكرار و تعدّد نزول بيان كرد. تعظيم و تشريف آيه و سورۀ مورد ادعا و يادآوري به پيامبر در اثر نسيان آن آيه و يا سوره، مهم‌ترين فوايد تكرار و تعدد نزول بيان شده است، طبرسي و علامه طباطبايي نيز بدون پذيرش قطعي آن، با ذكر لفظ «قيل» و بدون هيچ شرحي، جهت تفسير عبارت «سبعًا من المثاني» و تطبيق سورۀ حمد با آن از اين پديده ياد كرده‌اند. مباني پيدايش اين پديده كه عدم اعتقاد به عصمت پيامبر ، پذيرش عدالت صحابه، جمع و سازش بين اسباب نزول‌هاي متناقض و توجيه قرائت‌هاي سبعه مي‌باشد، با مباني تفسيري و اعتقادي شيعه در تضاد است. در اين نوشتار ضمن بيان پديدۀ تكرار و تعدد نزول و نظر موافقان و مخالفان، به نقد فوايد تكرار نزول و استخراج مباني يادشده از لابه‌لاي آيات و سوره‌هاي مدعاي تكرار نزول پرداخته شده است.

فاقدچكيده لاتين