كليدواژه :
ناصرخسرو , سعادت , بازگشت , علم , شقاوت
چكيده فارسي :
ناصرخسرو مفهوم سعادت را ذيل تعابير و مفاهيم متعدد ديني و فلسفي طرح و پيگيري مي‌كند؛ مفاهيمي همچون ثواب و عقاب، بهشت و جهنم، تشبه به صانع، فرشته شدن و رسيدن به لذات عقلاني. اما مفهومي كه وي بيشتر بر آن تأكيد و تصريح دارد و مفاهيم ديگر را به آن تأويل مي‌كند و مي‌توان آن را وجه جمع تمام تعابير ناظر به سعادت دانست، مفهوم علم است. در زبان ناصرخسرو شواهد صريح و فراواني دال بر يكساني سعادت و علم، و در مقابل يكساني شقاوت و رنج با جهل وجود دارد. در اين مقاله به‌تفصيل چگونگي ارجاع و تأويل مفاهيم ثواب و عقاب، بهشت و دوزخ، لذت و رنج، كمال، تشبه به باري و فرشتگي و فرشته شدن، به علم و جهل نشان داده شده است. با اين حال به‌نظر مي‌رسد مناسب‌ترين مفهومي كه مي‌تواند بيانگر ديدگاه ناصرخسرو در باب ماهيت سعادت باشد، مفهوم «بازگشت» است؛ زيرا هم چرايي يكسان‌انگاري علم و سعادت در نظام فكري ناصرخسرو را روشن مي‌كند و هم مهم‌تر از آن اينكه، مفهوم «بازگشت» با ساير مفاهيم كليدي فلسفي ـ ديني در انديشه ناصرخسرو همچون امام، شريعت، نسبت عالم ماده با عالم شريعت و تعليم سازگاري و همخواني بيشتري دارد. ازاين‌رو در نظام فكري ناصرخسرو و در ادبيات فلسفي ـ كلامي او سعادت را بايد در مفهوم و تعبير بازگشت به موطن اصلي خويش، و شقاوت را در غربت ماندن از وطن خويش پيگيري نمود.
چكيده لاتين :
Nasir Khusraw sets forth the concept of prosperity under a variety of religious and philosophical concepts such as reward and punishment, hell and paradise, Imitation of creator, becoming an angle and gaining reasonable pleasures. But the concept on which he mostly insists and through which he interprets other concepts and is therefore the essence of all concepts on prosperity, is the concept of “knowledge”. In the words of Nasir Khusraw a great deal of clear document denotes the sameness of prosperity and knowledge contrary to the sameness of wretchedness and ignorance. In the present research, the quality of interpreting concepts such as reward and punishment, hell and heaven, pain and pleasure, imitation of God, angle-likeness and becoming an angle through the concept of knowledge and ignorance is explained in detail. Yet, the most comprehensive concept which takes hold of the whole Nasir Khusraw’s view on the nature of “prosperity” is the concept of “return” because it uncovers why in Nasir Khusraw’s system of thought, knowledge and prosperity are considered the same and more importantly “return” is more compatible with other philosophical and religious key concepts such as Imam, Divine law, the relation of material world to divine world and learning. In Nasir Khusraw’s system of thought and in his philosophical-theological literature, prosperity is interpreted as returning to Man’s original residence and wretchedness is interpreted as distance from residence.
