الگوي توزيع فضايي جرائم شهري و عوامل زمينه‌اي مؤثر بر آن (موردمطالعه: كلان‌شهر مشهد)

شهر مشهد، به‌عنوان دومين كلان‌شهر ايران داراي تنوع اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و محيطي زيادي است. اين تنوع همه‌جانبه از طرفي فرصت‌هايي را براي توسعه شهر فراهم مي‌آورد و از طرف ديگر باعث حضور مهاجران داخلي و خارجي و بروز برخي از ناهنجاري‌هاي اجتماعي خواهد شد. هدف اين پژوهش، شناسايي ويژگي‌هاي مكاني و زماني جرائم، توزيع فضايي گونه‌هاي مختلف جرائم در حوزه‌هاي استحفاظي نيروي انتظامي و سنجش عوامل زمينه‌اي در وقوع جرائم مي‌باشد. جامعه آماري اين پژوهش همه زندانيان حبس شده در زندان‌ها و يا بازداشتگاه‌هاي شهر مشهد مي‌باشد، با توجه به جامعه آماري تعداد 236 نفر به‌عنوان نمونه آماري انتخاب شد و تحليل‌هاي زمينه‌اي مؤثر بر ارتكاب جرم بر روي آن‌ها انجام گرفت. علاوه بر نظرات زندانيان، براي بررسي الگوهاي توزيع فضايي جرائم از داده‌ها و اطلاعات آماري مربوط به حوزه‌هاي استحفاظي نيروي انتظامي شهر مشهد استفاده شد. براي تجزيه‌وتحليل داده‌ها از تحليل‌هاي آماري ArcGIS مانند لكة داغ جرائم، بيضي انحراف استاندارد، رگرسيون فضايي و نقشه سه‌بعدي TIN كمك گرفته و براي بررسي عوامل نهادي مؤثر بر جرم از مدل‌سازي معادلات ساختاري در محيط Amos Graphic استفاده شد. نتايج پژوهش نشان‌دهنده عدم يكنواختي توزيع جرائم ازنظر تعداد و تنوع در شهر مشهد و بين محله‌هاي مانند طبرسي، رجايي، كوي پليس، فياض بخش و امام رضا(ع) مي‌باشد. حوزه استحفاظي طبرسي به‌عنوان نقطه اصلي ارتكاب جرائم شناخته‌شده است همچنين توزيع فضايي انواع جرم به‌صورت نقشه‌هاي انحراف استاندارد نشان داده‌شده‌اند. از بين شرايط محيطي مؤثر بر ارتكاب جرم، نقش خلوتي مكان، مناسب بودن شرايط و عدم حضور به‌موقع پليس بيشتر از ساير عوامل محيطي مي‌باشد. در بعد اقتصادي نقش بيكاري و نابرابري‌هاي اقتصادي بيشترين اهميت را داشته، در بعد اجتماعي- فردي، عامل‌هاي بي‌سوادي و بي‌اعتقادي نقش مهم‌تري داشتند.