بررسي تطبيقي «ذنب» و «استغفار» پيامبر اكرم(ص) در قرآن از نظر آيت الله معرفت و فخررازي

Comparative study of the attribution of "Zenb" and "Asghfar" to the Holy Prophet (pbuh) in the Quran from the perspective of Ayatollah Murafat and Fakhr Razi

عصمت يكي از مباحث مهم كلامي است كه از ديرباز مورد توجه مفسران و قرآن‌پژوهان بوده است. يكي از مباحث مربوط به عصمتِ پيامبرگرامي اسلام(ص)، انتساب «ذنب و استغفار» به آن حضرت است كه در آيات متعددي از قرآن ملاحظه مي شود. اين نوشتار درصدد است تا آراء آيت الله معرفت و فخر رازي، يكي به نمايندگي مكتب تفسيري اماميه و ديگري به نمايندگي مكتب تفسيري اشاعره را مقايسه و نقد كند. بررسي ها نشان مي‌دهد، آيت الله معرفت عصمت را براي تمام دوران زندگي پيامبر اكرم(ص) ثابت مي كند و «ذنب» را گناه اجتماعي و إستغفار پيامبر(ص) را نياز ايشان به رشد و بالندگي و بهره مندي از امدادهاي الهي مي‌داند؛ امّا فخر رازي در تحليل خود عصمت را به دوران بعد از نبوّت و ذنب را به پيش از نبوّت مربوط مي شمارد. در اين نوشتار مواردي چون گناه مؤمنين، ترك عملِ اولي و گناه صغيرۀ جايز در پاسخ از وجوه محتمل بر شمرده شده است.

Commentators and researchers of the Holy Quran have long studied infallibility as an important theological subject. The attribution of "sin and asking pardon of God" to the Holy Prophet of Islam which is mentioned in several verses of the Holy Quran is related to his infallibility. The present paper seeks to compare and criticize the views of Ayatollah Ma'refat, as a representative of Imamiyyah exegetic school, and Fakhr Razi, as a representative of Ash'arite exegetic school, in this regard. The findings show that Ayatollah Ma'refat argues for Holy Prophet's infallibility during all his life, and regards "sin" a social sin, and "asking pardon of God" by Holy Prophets as his need for growth, perfection, and enjoying divine help, while Fakhr Razi, in his analysis, relates infallibility of Holy Prophet to the time after his prophecy and sin to the time before it. The paper regards such cases as believers' sin, avoidance of the better deed, and permissible minor sin as the some possible answers.