بررسي و بازنگري ضرابخانه ناشناس 65 سلوكي

New Light on the Unknown Minting Centre 65

در بررسي­ هاي جديدي كه بر روي سكه ­هاي سلوكي موزه بوعلي همدان صورت گرفت، هشت سكه چهاردرهمي جديد شناسايي شد كه مي­توان آن‌ها را به ضرابخانه ناشناس 65 نسبت داد. از اين تعداد سكه ­هاي شناسايي‌شده در موزه بوعلي هفت سكه مربوط به آنتيوخوس سوم (187-223ق.م) و يك سكه مربوط به سلوكوس چهارم (175- 187ق.م) است. هدف اصلي پژوهش حاضر بازبيني توليدات و درنهايت شناسايي مكان احتمالي ضرابخانه ناشناس 65 با توجه به حضور تعداد زيادي از سكه ­هاي اين ضرابخانه در شمال غرب ايران مي­باشد. بر اين اساس در مقاله حاضر به‌تمامي ويژگي­هاي ضرابخانه مذكور پرداخته‌شده است؛ ارائه كاتالوگ توالي ضرب سكه، اندازه و مدت‌زمان فعاليت ضرابخانه، ميزان توليد سرسكه و تحليل تطبيقي آن با ضرابخانه­ هاي اصلي مانند انتاكيه، بررسي گونه ­هاي متنوع چهره­هاي روي سكه­ ها، تعداد حكاك و همچنين شناسايي عناصر موجود با روش آناليز عنصري پيكسي "proton induced X-ray emission" و تطبيق آن با ضرابخانه ­هاي شرقي دوره سلوكي. بررسي­ هاي انجام‌شده در مقاله حاضر نشان داد، برخلاف كتاب سكه ­هاي سلوكي كه ضرابخانه ناشناس 65 را به‌طور احتمالي در منطقه كماژن يا شمال سوريه قرار داده است، مكان اصلي اين ضرابخانه را مي­توان احتمالاً مناطق شرقي بين­النهرين و يا غرب ايران در نظر گرفت.

In a new research on the Seleucid coins of Avicenna’s (Bu Ali Sina) Museum of Hamedan, eight new Tetradrachms from uncertain mint 65 have been identified. These coins issued under the authority of the Seleucid rulers, Antiochus III Megas (223-187 B.C.) and early reign of Seleucus IV Philopator (187-175 B.C.). In this article, the research main aim is review the issues and identify the likely location of the uncertain mint 65 and accordingly, coins of this mint that have been found in northwest of Iran. On following, all the characteristics of the mentioned mint are studied through following steps; catalogue of mint sequence, the value and duration of the mint and its comparative analysis with the main mints, such as Antioch on the Orontes, and survey of portrait types, the number of engravers and also identification of the elements by proton induced X-ray emission and its comparison to the Eastern Mints of the Seleucid Period. Contrary to the book of Selucid Coins (SC), the results of our study suggest that the relocation of this mint from Commagene or Northern Syria on the base of Seleucid coins to the eastern Mesopotamia or to the far northwest of Iran.