ارزيابي مقاومت ارقام گندم نسبت به جدايه‌هاي ‌قارچ Mycosphaerella graminicola دشت مغان در مرحله گياهچه‌اي در شرايط گلخانه

Assessment of Wheat Cultivars for Resistance to Mycosphaerella Graminicola Isolates from Moghan Plain at Seedling Stage under Greenhouse Conditions

بيماري سپتورياي برگي گندم با عامل قارچي Mycosphaerella graminicola (فرم غيرجنسي: Septoria tritici) از بيماري‌هاي مهم گندم در سراسر دنيا به شمار مي‌رود كه در سال‌هاي اخير در برخي نقاط ايران از جمله منطقه مغان شيوع پيدا كرده است. در اين تحقيق، واكنش 23 رقم گندم نان و دوروم نسبت به 10 جدايه قارچ M. graminicola كه در طي سال‌هاي زراعي 1386 و 1387 از مزارع آلوده منطقه مغان جداسازي شده بود، تحت شرايط گلخانه در مرحله گياهچه مورد بررسي قرار گرفت. تجزيه واريانس درصد پوشش پيكنيديومي سطح برگ‌ها نشان داد كه جدايه‌هاي M. graminicola و ارقام گندم در سطح يك درصد با همديگر اختلاف معني‌دار داشتند. بر اساس نتايج اين تجزيه، برهمكنش بين ارقام و جدايه‌ها نيز در سطح احتمال يك درصد معني‌دار بود كه بيانگر وجود برهمكنش اختصاصي بين ارقام و جدايه‌هاي مورد مطالعه است. با اين كه حدود نيمي از ارقام مورد بررسي نسبت به همه جدايه‌ها حساس بودند، چهل حالت مقاومت اختصاصي نسبت به جدايه‌ها در ساير ارقام شناسايي شد. ارقام دهدشت، سيمره، گالانكو، سايسون و هيرمند به ترتيب با مقاومت در مقابل نه، هشت، شش، پنج و سه جدايه مقاوم‌ترين ژنوتيپ‌ها بودند. علاوه بر اين، جدايه‌هاي مورد بررسي، الگوي پرآزاري متفاوتي روي ارقام گندم داشتند. به طور كلي، نتايج اين تحقيق نشان داد كه جدايه‌هاي M. graminicola در دشت مغان داراي تنوع پرآزاري بالايي مي‌باشند و اغلب ارقام رايج در منطقه به خصوص ارقام گندم نان به بيماري حساس هستند. با اين حال در بين اين ارقام، منابع مقاومتي شناسايي شدند كه مي‌توان از آنها در برنامه‌هاي اصلاح گندم اين منطقه استفاده نمود.

Septoria tritici blotch (STB), caused by Mycosphaerella graminicola (anamorph: Septoria tritici), is one of the most important diseases of wheat worldwide that has been intensified recently in some regions of Iran including Moghan Plain. In this study reaction of 23 bread and durum wheat cultivars to 10 isolates of the pathogen collected from Moghan region during 2007 and 2008, were evaluated under greenhouse condition. Analysis of variance (ANOVA) of pycnidial coverage of leaf areas revealed significant differences (P<0.01) among fungal isolates as well as wheat genotypes. Moreover, genotype× isolate interaction term in the ANOVA analysis was highly significant (P<0.01), indicating isolate-specific interaction between wheat cultivars and fungal isolates. Although about half of wheat cultivars were susceptible to all isolates, 40 isolate-specific resistances were identified that most of them are new records. Among the new sources of resistance, Dehdasht, Seimareh, Galanco, Saisson and Hirmand with specific resistance to nine, eight, six, five and three isolates, respectively, were the most resistant cultivars. Furthermore, the isolates exhibited different virulence patterns on wheat cultivars. Although results of this study indicated high virulence diversity of M. graminicola isolates from Moghan Plain and susceptibility of the most wheat genotypes cultivated in this region to STB, the new sources of resistance could be utilized in the wheat-breeding programs.