گونه شناسي معماري جوامع دام‌پرور كوچ‌رو: مقياسي براي مطالعات باستان‌مردم‌شناسي

The Characteristics of Pastoral-Nomadism Architecture: A Measure for the Ethnoarchaeological Studies

تحرك يك عامل كليدي در صورت بخشيدن به‌تمامي ابعاد زيستي جوامع دام‌پرور متخصص به شمار مي‌رود. اين مؤلفه سبب پويايي در رفتار و در تعاقب آن پويايي در فرهنگِ مادي اين جوامع مي‌شود. از ويژگي‌هاي ديگر فرهنگِ ماديِ جوامعِ دام‌پرور كوچ رو، مي‌توان به زوال‌پذيري غالبِ مواد فرهنگيِ مرتبط به آن‌ها اشاره نمود كه خود متأثر از مؤلفه اول يعني تحرك است. بخشِ غيرمنقول معماريِ سكونت‌گاه‌هاي جوامع مذكور موضوعِ اصلي اين پژوهش به شمار مي‌رود زيرا معماري به‌عنوان نمودي از كوشش انسان در راستاي انطباقِ فرهنگي و سازواري با زيست محيط، فراتر از خود مي‌تواند نشان‌دهنده ساختار اقتصادي و اجتماعي جوامع انساني باشد. پژوهش حاضر در يك مطالعه موردي و بر اساس الگوي تحرك و اسكان يك جامعه دام‌پرور كوچ رو، طيف وسيعي از ساختارهاي معماريِ سكونت‌گاهي را در چشم‌اندازهاي كوهستاني شناسايي و موردبررسي قرار داده، و براي گونه‌هاي مختلف معماري موردمطالعه، سه الگوي مكاني- زماني، اقتصادي- اجتماعي و تاريخي- فرهنگي را پيشنهاد، و نشان مي‌دهد كه معماري جوامع دام‌پرور كوچ رو چگونه در چشم‌اندازهاي زيست‌محيطي سازواري يافته و چگونه مي‌تواند نشان‌دهنده ساختار اجتماعي- اقتصادي اين جوامع باشد. درنهايت الگوهايي پيشنهادي مي‌شود كه مي‌توانند به‌عنوان يك مقياس در مطالعات باستان‌مردم‌شناسي به كار گرفته شوند.

Mobility is considered as a key factor in realizing all biological dimensions of professional livestock producer communities. This component leads to a dynamism in the behavior and then as a result in the material culture of these societies. Degeneracy of the most cultural related elements can be mentioned as another feature of the material culture of pastoral -nomadic communities. Since architecture is considered as an emblem of human beings hardworking in regard to cultural conformity and environmental adaptation, architectural intangible section of settlements of these communities is the main subject of the current research that it can be more representative of the economic and cultural structures of human societies. The present paper identifies various range of settlements in the mountainous landscapes and discusses the different architectural patterns of a pastoral-nomadic society in a case study based study on the mobility-sedentary model of these settlements and recommends three spatial-temporal, socio-economic and historical-cultural patterns that could be demonstrated how pastoral-nomadic architecture is adapted to the environment and landscape and how socio-economic structure of these societies can display the architectural patterns. Ultimately, some patterns are recommended that it could be used in the ethnoarchaeological studies.