هويت شناسي نقش نمادينِ پيكرۀ درون ماه براساس نمونه هاي هخامنشي و نقش قيزقاپان

Identification of the Encircled Bust based on the Achaemenid samples and Qizqapan Motif

نقش پيكرۀ درون ماه يكي از اسرارآميزترين نقوش نمادين ايران باستان است كه تاكنون بسياري از پژوهشگران دربارۀ هويت شناسي و خاستگاه آن اظهارنظر كرده­اند. بااين‌حال هيچ‌گاه مدارك موجود، براي دستيابي به يك نتيجه‌گيري نهايي و قطعي كافي نبوده است. برخي از پژوهشگران پيشينۀ نقش پيكرۀ درون ماه را به‌پيش از دورۀ هخامنشي رسانده و بر اين باورند كه هنر آشور نو خاستگاه اين نقش بوده است. از طرفي اين احتمال نيز وجود دارد كه نقش پيكرۀ درون ماه يك نقش‌مايۀ ابداعي كاملاً ايراني (ماد يا هخامنشي) باشد. به­ علاوه تاكنون گزينه­ هاي متنوع و متفاوتي چون اهورامزدا، خداي ماه، ميترا، خورنۀ شاهي، شاه مُرده يا زنده و ... براي هويت نقش پيكرۀ درون ماه پيشنهاد شده است. نوشتار پيش رو ضمن بررسي پيشينۀ نقش پيكرۀ درون ماه و تجزيه‌وتحليل آراء پژوهشگران پيشين دربارۀ هويت آن، به اين نتيجه منتهي شده است كه در ميان گزينه­هاي متعدد پيشنهادي براي هويت نقش مذكور، دو گزينۀ بسيار محتمل وجود دارد؛ 1. شاه 2. خدايي غير از اهورامزدا. در حالت اول محتمل­ ترين گزينه شاه مُرده يا متوفي و در حالت دوم محتمل ­ترين خداي پيشنهادي، ميترا خواهد بود.

The Encircled Male Bust is one of the most mysterious symbols of ancient Iran and as yet, many researchers have commented on its identity and origin. However, the evidences have not been enough to achieve a certain, ultimate result. Some researchers relate the Encircled Bust to the pre-Achaemenid period and believe that its origin goes back to Assyrian art. On the other hand, there is the possibility that the Encircled Bust is a purely Iranian innovative motif (Median or Achaemenian). So far, there have been various hypotheses proposing that the Encircled bust could be Ahura-Mazda, the Moon God, Mithra, Xwarneh, or alive or dead king. Reviewing the history of the Encircled Bust and analyzing previous opinions, this research concludes that there are two candidates for the identification of this motif: 1. King, 2. a god other than Ahura-Mazda. In the first case, the most possible option is the dead king and in the second case the most possible case is the god of Mithra.