نتايج مقدماتي بررسي باستان شناختي در حوزه آبخيز زاينده رود جنوبي، بخش لاران، استان چهارمحال و بختياري

Preliminary Results of the Archaeological survey on the southern Zayandeh Rood Basin, Laran County, Chahar Mahal and Bakhtiari Province

استان چهارمحال و بختياري به علت قرارگيري در منطقه كوهستاني مرتفع، منابع آبي دائمي، دشت‌هاي كوچك ميان كوهي، دره ­هاي عميق و وجود جاده ­هاي ايل رو و عشايري از ديرباز موردتوجه جوامع انساني قرارگرفته است. يكي از اين مناطق كوهستاني، بخش لاران است كه درواقع يك دره ميان كوهي نسبتاً طويلي با دره­ هاي فرعي كوچك‌تر است. اين بخش شامل حوزه آبخيز جنوبي رودخانه زاينده‌رود و شاخابه‌هاي آن و بخش شرقي حوزه آبخيز رودخانه كارون است. اين منطقه شايد جز معدود مناطقي از كشور باشد كه تاكنون فعاليت ­هاي عمده باستان­شناختي در آن به انجام نرسيده است. با توجه به موقعيت جغرافيايي و قابليت‌هاي زيست‌محيطي منطقه، انجام بررسي باستان­ شناختي باهدف درك جايگاه منطقه در مطالعات باستان­ شناختي زاگرس مرتفع، شناخت عوامل تأثيرگذار بر شكل­ گيري، تداوم، بسط و گسست استقرارهاي آن و ارزيابي تاريخ تحولات زندگي انسان در منطقه را ضروري مي­نمود. بر اين اساس بخش لاران در جنوب حوزه آبخيز زاينده ­رود در غرب شهرستان شهركرد، در سال 1389 به‌صورت سيستماتيك و پيمايشي فشرده بررسي شد. درمجموع 210 اثر و مكان باستاني از دوره نوسنگي جديد تا دورۀ معاصر شناسايي و ثبت گرديد، بقاياي كشف‌شده شامل محوطه ­ها، تپه ­ها،‌ غار­ها و اشگفت ­ها، گورستان، پل‌ها، مساجد و امام‌زاده­ هاست. درمجموع 4 استقرار از دوره نوسنگي، 20 استقرار باستاني از دوره­ هاي مختلف مس و سنگ، 6 استقرار از دوره مفرغ، 32 محوطه از دوره آهن و هخامنشي، 60 محوطه از دوره اشكاني و ساساني و 111 مكان باستاني از دوره اسلامي شناسايي گرديد، بيشتر محوطه­ هاي استقراري اين منطقه داراي ارتفاع كم و آثار آن‌ها داراي پراكندگي سطحي بسيار ضعيفي هستند. با توجه به مكان­گزيني و ريخت­شناسي اين محوطه­ ها و همچنين مطالعات آثار و بقاياي مردمان كوچ ­نشين امروزي، به نظر مي­رسد كه بيشتر آن‌ها بطور فصلي استفاده مي­شده­اند. اين مقاله بر آن است تا به ارائه نتايج مقدماتي حاصل از اين بررسي بپردازد.

Chahar Mahal and Bakhtiari province witnesses a long period of human occupations. It is due to for the geography and environmental factors such as its location on the highly mountainous regions as well as the existence of permanent water resources, small plains, deep valleys and the presence of tribal and nomadic roads. One of these mountainous regions is the Laran County, which is in fact a relatively long valley with smaller suburbs. This section includes the southern aquiferous of Zayandeh-Rud Basin and its branches and the eastern portion of the Karoon River Basin. This region is perhaps one of the few areas of the country where no major archaeological activities have been performed yet. Considering the geographical location and environmental capabilities of the area, carrying out an archaeological survey with the aim of understanding the location of the region in the archaeological studies in Zagros, identifying the factors affecting to the formation, continuity, expansion and disruption of its settlements, and assessing the history of human life developments in the region is necessary. Accordingly, the Laran County was systematic surveyed in 2010. Overall, 210 archaeological sites from the Neolithic period to the contemporary era were identified and recorded. The remains discovered include sites, hills, caves and shelters, cemeteries, bridges, mosques and shrine. In total, 4 settlements from the Neolithic period, 20 settlements of various periods of Chalcolithic, 6 settlements from the Bronze Age 32 sites of the Iron and Achaemenid period, 60 sites from the Parthian and Sassanian periods and 111 ancient sites of the Islamic period were identified. Most of the settlements in this area are located at low altitude and their surface findings have been very poor. Due to the location and morphology of these sites, as well as the studies of the remains of the living nomadic peoples, it seems that most of them are used seasonally. This article is intended to present the preliminary results of this survey work.