پديد آورندگان :
قاضي زاده، كاظم دانشگاه تربيت مدرس - گروه علوم قرآن و حديث , ايازي، محمدعلي دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات تهران - گروه علوم قرآن و حديث , ملك الشعرايي، ليلا
كليدواژه :
مجاز , حقيقت , روح معنا , طباطبايي , شنقيطي
چكيده فارسي :
استعمال مجاز، كنايه، استعاره و ديگر محسنات بديعي در قرآن، از بارزترين جنبه‌هاي اعجاز بياني قرآن شناخته شده است. اغلب اهل بلاغت و ادب، بر آن اتفاق نظر دارند؛ اما در ميان مفسران اختلاف ديدگاه در به‌كارگيري آن در قرآن است. علامه طباطبايي، مفسر شيعي از موافقان و شنقيطي، مفسر سلفي معاصر منكر استفاده از آن در قرآن است؛ هرچند هردو بر اصل بودن استعمال حقيقي الفاظ قرآن توافق دارند و حتي‌الامكان مجاز و استعاره لفظي را بر‌نمي‌تابند؛ اما طباطبايي درصورتي‌كه ظاهرلفظ منافي با معناي عقلي و ناسازگار با بافت كلمه باشد، قائل به مجازاست و با نظريههاي متفاوت سعي بر توجيه استعمال الفاظ قرآن در ما وضع له و به نحو حقيقت دارند. به نظر مي‌رسد، نظريه "روح معنا" از طباطبايي و نظريه "نفي مجاز" شنقيطي در لايه رويين با يكديگر تلاقي مي‌كنند؛ ولي تفاوت‌هاي اساسي دارند. در اين مقاله اين دو نظريه بررسي و مقايسه مي شود. طباطبايي مجاز را به‌طوركلي انكار نكرده است؛ اما با توسل به نظريه «وضع الفاظ براي ارواح معاني» دايره كاربرد مجاز را در قرآن محدود كرده است و تنها درجايي كه قرينه‌اي برخلاف ظاهر باشد، پاي مجاز و استعاره را به ميان كشيده است؛ اما شنقيطي با رويكرد كلامي اساساً آن را انكار كرده است.
چكيده لاتين :
Employing metaphor, irony, figurative expressions and other rhetorical figures is one of the most obvious expressive miracles of the Holy Quran, on which men of letters and rhetoric are unanimous. Commentators, however, disagree on their employment in the Holy Quran. Allamah Tabatabaii, a Shia commentator, accepts their employment while Shanghiti, a contemporary Salafi commentator, denies it, though both of them agree on the real employment of the Quranic terms as a principle and reject literal metaphor and figurative expressions as far as possible. Allamah Tabatabaii, however, believes in employing metaphor if the literal aspect of the term contradicts with rational meaning and its context, and tries to justify the relevant and real employment of the Quranic terms through proposing different theories. It seems that the theory of "the spirit of meaning" proposed by Allamah Tabatabaii and the theory of "rejection of metaphor" proposed by Shanghiti converge in upper level, but have fundamental differences. The present paper reviews and compares these theories. Allamah Tabatabaii does not totally reject metaphor, but limits its employment in the Holy Quran by relying on the theory of "setting terms for the spirits of meanings", and talks about metaphor and irony wherever a contradictory example exists. Shanghiti, however, basically rejects metaphor and irony on the basis of a theological approach.
