روايت شناسي ارسطويي: كشف و دگرگوني در سه حكايت مثنوي معنوي

Aristotelian Narratology: Anagnorisis and Peripetia in three Selected Stories of Masnavi-Ma’navi

تحقيق حاضر به بررسي روايت‌شناسانۀ پيرنگ دروني سه حكايت مثنوي معنوي، «طوطي و مرد بازرگان»، «مار و مرد مارگير» و «استاد و شاگردان»، بر اساس نظريات ارسطو در كتاب فن شعر، مي‌پردازد و با استناد به نظريات وي در مورد «پيرنگ تأثيرگذار» مي‌كوشد عناصرارسطويي «دگرگوني» (Peripetia) و «كشف و وقوف» (Anagnorisis) در حكايات مذكور را بشناساند، عناصري كه از آن طريق، مولانا مفاهيم اخلاقي و تعليمي از طريق ايجاد حس ترس و ترحم را به خواننده منتقل كرده است. «كشف»، در اين حكايت‌ها از نوع پنجم و ششم كشف‌هاي ارسطويي‌ست كه آن‌ها را كشف‌هاي تأثيرگذار مي‌نامند كه از ترتيب حوادث و يا برداشت نادرست شخصيت‌ها از وضعيت موجود، نشأت مي‌گيرند. اين نوشتار، بر آن است تا به اين سؤال پاسخ دهد كه آيا مي‌توان نظريات ارسطو را در بررسي شعر روايي مولانا به‌كار برد؟ روش تحقيق در آن بيشتر مقايسه‌اي، تطبيقي و تحليلي است كه از ابزارهاي اسنادي بهره جسته است.

This present article aims at examining a narratological study of the inner plot of selected stories of Masnavi-Ma’navi –namely, “The Parrot and the Merchant”, “The Snake and the Snake-Catcher”, and “Students and their Teacher”- on the basis of Aristotle’s theories as discussed in his seminal work Poetics. Introducing Aristotle as the founder of narratology and using his ideas about an effective plot as discussed in Poetics, we aim at investigating the moral lessons conveyed through the use of the two Aristotelian concepts of Peripetia and Anagnorisis. The selected stories contain the fifth and sixth forms of Aristotelian discovery, the most effective forms of discovery, which are formed either through the natural sequence of events, the false inference, or deception of the characters. The article tries to answer the question: Are Aristotelian theories of Peripetia and Anagnorisis applicable to Mowlana’s narrative poetry? This research has profited from comparative and analytical methodology.