اثربخشي مداخله پيشگيري از مصرف سيگار با رويكرد آموزش همتايان بر نگرش كودكان‌ كار نسبت به مصرف سيگار

The Effectiveness of Smoking Prevention Intervention with Peer Education Approach on Labor Children's Attitude Toward Smoking

مقدمه: امروزه مصرف سيگار در بين جوامع در حال توسعه و خصوصا بين نوجوانان افزايش چشم‌گيري داشته است. ‌كودكان‌كار به‌عنوان يكي از گروه‌هاي در معرض خطر مصرف سيگار شناخته شدند. در اين مطالعه تأثير مداخله‌ي پيشگيري از مصرف سيگار با رويكرد آموزش همتايان بر نگرش ‌كودكان‌كار نسبت به مصرف سيگار بررسي شد. روش: اين مطالعه از نوع كارآزمايي باليني بدون گروه كنترل بود. همه كودكان كار واجد شرايط در سازمان‌هاي مردم نهاد ارائه دهنده خدمات به كودكان‌كار در جنوب شهر تهران وارد مطالعه شدند. با استفاده از تحليل شبكه اجتماعي، ستاره‌هاي شبكه‌هاي شركت‌كنندگان شناسايي شدند و به‌ عنوان آموزشگر همتا در 8 جلسه در مورد مداخله پيشگيري از مصرف سيگار آموزش ديدند. سپس آموزشگران همتا كودكان‌كار عضو شبكه اجتماعي‌شان را آموزش دادند. داده‌ها با استفاده از مقياس نگرش نسبت به مصرف سيگار قبل از مداخله، پس از مداخله و در پيگيري (30 روز پس از مداخله) جمع‌آوري شدند. آزمون t و تحليل واريانس اندازه‌هاي تكراري براي بررسي نتايج به‌كار‌گرفته شدند. نتايج: چهل و يك كودك‌كار در اين پژوهش شركت‌كردند (گروه آموزشگران همتا (n=10) و گروه همتايان (n=31)). ميانگين سني شركت‌كنندگان در گروه آموزشگران،15/5سال و در گروه همتايان 14/33سال بود و اغلب آن‌ها پسر و داراي تحصيلات ابتدايي بودند. نتايج نشان داد نمره نگرش كل نسبت به مصرف سيگار در ميان كودكان‌كار، در مقايسه با قبل از مداخله به طور معناداري منفي شده بود (P≤0/0001). همچنين نمره بعد عاطفي نگرش نسبت به مصرف سيگار در ميان كودكان‌كار، در مقايسه با قبل از مداخله به طور معناداري منفي شده بود (P≤0/0001). نمرات شركت‌كنندگان در نگرش كلي و بعد عاطفي نگرش در پس‌آزمون و پيگيري تفاوت معناداري نداشت و اثر مداخله از ثبات برخوردار بود. در نمره شركت‌كنندگان در ابعاد شناختي و رفتاري نگرش نسبت به مصرف سيگار، قبل و بعد از مداخله تفاوت معناداري مشاهده نشد. بحث و نتيجه‌گيري: مداخله پيشگيري از مصرف سيگار با رويكرد آموزش همتايان بر نگرش كودكان‌كار نسبت به مصرف سيگار مؤثر بود. لذا اين مداخله مي‌تواند براي پيشگيري از مصرف سيگار در ميان اين گروه از كودكان به كار گرفته شود.

Introduction: Nowadays, cigarette smoking among developing countries and especially among adolescents has increased significantly. Labor children are identified as one of the at-risk groups for smoking. In this study, the effectiveness of smoking prevention intervention with peer education approach on labor children's attitude toward smoking was studied. Methods: This study was a clinical trial without a control group. All eligible labor children were recruited for the study in NGOs that provided services for labor children in the south of Tehran. Using social network analysis, stars in participants' networks were identified and trained as the peer educators in 8 sessions of smoking prevention intervention. Then peer educators trained labor child members in their social networks. Data were collected using the attitude toward smoking scale prior to intervention, post-intervention, and at follow-up (i.e. 30 days after the intervention). T-test and repeated measures analysis of variance analysis were used to evaluate outcomes. Results: Forty-one labor children participated in this research (peer educators (n=10) and peer groups (n=31)). The mean age of participants was 15/5 year in peer educators group and 14/33 in peer groups and most of them were male and had an elementary education. Results showed that the general attitude toward smoking among labor children, compared with pre-intervention had been significantly negative (P=‌‌<0.0001). Also, the emotional attitude toward smoking among labor children, compared with pre-intervention had been significantly negative (P=‌‌<0.0001). Participants' scores in the general attitude and emotional attitude in post-test and follow-up were not significantly different and the intervention effect was stable. There was no significant difference between participants' scores on the cognitive and behavioral dimensions of attitudes toward smoking before and after the intervention. Conclusions: Smoking prevention intervention with a peer education approach was effective in labor children's attitude toward smoking. Therefore, this intervention could be used for the prevention of smoking among this group of children.