تعيين الگوي آوايي فواصل قرآني براساس مشخصه هاي تمايزدهنده واجي

Determination of Quranic verse-final pauses'( fawāṣil) phonetic model based on phonological distinctive features

نظم ­آهنگ حاصل از چينش و نظم همخوان­ها و واكه ­ها در واژه ­ها و در هر آيه و سوره از قرآن كريم، نمودي از اعجاز بياني اين كتاب الهي محسوب مي­شود. در ميان عوامل متعددي كه اين نظم ­آهنگ را شكل مي­دهند، توازن و هماهنگي آوايي فواصل قرآني نقش برجسته­اي را ايفا مي­كند. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با تكيه بر مشخصات و ويژگي­هاي نظام واجي زبان عربي، واج پاياني تمام فواصل قرآني(كلمه انتهاي هر آيه)، مورد بررسي قرار گيرد تا مشخص شود كه آيا الگوي خاصي براي توازن آوايي انتهاي فواصل قرآني وجود دارد و آيا مي­توان به كمك آن تمايزي بين سوره­هاي مكي و مدني ايجاد كرد. داده­هاي تحقيق از پيكره عربي قرآني (The Quranic Arabic Corpus) دانشگاه ليدز و با استفاده از روش داده­كاوي متن استخراج شد. نتايج پژوهش حاضر حاكي از آن است كه با لحاظ كردن زنجيره حاصل از تمامي واج­ هاي پاياني كل فواصل هر سوره، نمي­توان الگوي مشخصي براي توازن آوايي فواصل آيات ارائه داد ولي نظم خاصي از نظر شيوه توليد و محل توليد بر زنجيره­هاي دوتايي حاصل از واج پاياني فواصل آيه آغازي و آيه پاياني سوره ­ها حاكم است كه مي­تواند به عنوان معياري براي تمايز ميان سوره ­هاي مكي و مدني توسط رايانه مورد استفاده قرارگيرد.

The rhythm resulted from the combination and established order of consonants and vowels in each word, verse and chapter (surah) of the Holly Qur'an, is an expression of the literary miracle of this divine book. Among different factors which shape this sense of rhythm, phonological harmony and parallelism of Quranic verse-final pauses (fawāṣil), play an outstanding role. The present research aims to investigate the phonological patterns of last phoneme in Quranic verse-final pauses (fawāṣil) based on Arabic phonemic inventories, in order to find is there a model for this phonological parallelism and if yes, how we can use it to distinguish between Makki and Madani surahs.The data are collected from The Quranic Arabic Corpus of Leeds University by using text data mining method. The discussion concludes that the clusters which consist of all last final phonemes of fawāṣil of each surah, don't express a unique pattern for phonological parallelism. However, binary clusters that include last phonemes of first and final verses' fawāṣil of each surah show peculiar character in regard to the place and manner of articulation of their members which can be used as a criteria to distinguish between Makki and Madani surahs.