اثر تقسيط و ميزان كود نيتروژن بر رشد و عملكرد دانه دو رقم برنج (Oryza sativa L) (گيلانه و آبجي‌بوجي)

Effect of rate and split application of nitrogen fertilizer on growth and grain yield of rice (Oryza sativa L.) cvs. Gilaneh and Abjiboji

به منظور بررسي واكنش دو رقم برنج نسبت به ميزان كود نيتروژن، آزمايشي به صورت فاكتوريل با سه عامل؛ رقم در دو سطح (رقم اصلاح شده گيلانه و رقم بومي آبجي‌بوجي)، نحوه مصرف كود نيتروژن در دو سطح (با تقسيط و بدون تقسيط) و مقادير كود نيتروژن در پنج سطح (صفر،60، 75، 90 و 105 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار از منبع اوره) در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه آزمايشي موسسه تحقيقات برنج (رشت) و ايستگاه تحقيقات چپرسر (تنكابن) طي دو سال 1393 و 1394 اجرا شد. در اين تحقيق، اثر تيمارهاي آزمايشي بر صفات عملكرد دانه، ارتفاع بوته، شاخص برداشت و كارايي زراعي مصرف نيتروژن ارزيابي شدند. نتايج نشان داد كه اختلاف رقم گيلانه با رقم آبجي‌بوجي (به عنوان يكي از والدين رقم گيلانه) از نظر عملكرد دانه و ارتفاع بوته در سال‌هاي اجراي آزمايش، يكسان و پايدار بود، به طوري كه عملكرد دانه رقم گيلانه در كليه سطوح كودي و در هر دو سال آزمايش نسبت به رقم آبجي‌بوجي به طور معني‌داري بيشتر و ارتفاع بوته آن در همين شرايط به طور معني‌داري كمتر بود. واكنش دو رقم برنج گيلانه و آبجي‌بوجي نسبت به كود نيتروژن در دو منطقه رشت و چپرسر از نظر عملكرد دانه تفاوت داشته و داراي روند مشابهي نبودند و بنابراين به نظر مي‌رسد كه براي بهره‌برداري از حداكثر پتانسيل عملكرد ارقام براي توليد محصول، مديريت كود نيتروژن در دو مكان بايد به شيوه‌هاي متفاوتي اجرا شوند. بالاتر بودن كارايي زراعي مصرف نيتروژن در رقم گيلانه در تيمارهاي تقسيطي كود نيتروژن (با حداكثر 5/18 كيلوگرم بر كيلوگرم) نسبت به رقم آبجي‌بوجي (با ميانگين 12 كيلوگرم بر كيلوگرم)، نشان دهنده برتري كارايي مصرف كود نيتروژن رقم گيلانه و برتري شيوه تقسيط كود بر شيوه بدون تقسيط است. نتايج آزمايش نشان داد كه براي رقم محلي آبجي‌بوجي در منطقه چپرسر، مصرف 75 كيلوگرم نيتروژن در هكتار به صورت تقسيط (با عملكرد 3830 كيلوگرم در هكتار) و در منطقه رشت، مصرف 90 كيلوگرم نيتروژن در هكتار بدون تقسيط (با عملكرد 4050 كيلوگرم در هكتار)مناسب‌تر است. براي رقم اصلاح شده گيلانه، مصرف 90 كيلوگرم نيتروژن در هكتار با تقسيط (با عملكرد 4970 كيلوگرم در هكتار) و مصرف 105-90 كيلوگرم نيتروژن در هكتار به صورت تقسيط به ترتيب در دو منطقه چپرسر و رشت، (با عملكرد 5050 و 4650 كيلوگرم در هكتار) مناسب‌تر تشخيص داده شدند.

To evaluate response of two rice cultivars to different rate of nitrogen fertilizer, an field experiment was carried-out with three factors including cultivar at two levels (Gilaneh and Abjiboji), nitrogen fertilizer application at two levels (split and non-split) and rate of nitrogen fertilizern at five levels (0, 60, 75, 90 and 105 kg.ha-1 nitrogen from urea source). These factors were arranged as factorial in randomized complete block design with three replications at the experimental field of rice research institute (Rasht) and rice research station of Chaparsar (Tonkabon) in two growing years 2014 and 2015. Grain yield, plant height, harvest index and agronomic nitrogen use efficiency were measured. The results revealed that the difference between Gilaneh and Abjiboji (A local cultivar) for grain yield and plant height was the same in two growing seasons. However, the grain yield of Gilaneh was significantly higher than Abjiboji, and its plant height was significantly shorter than this local rice cultivar at all levels of fertilizer in two growing seasons. Also, the response of graing yield of these two rice cultivars to nitrogen fertilizer was different in two locations (Rasht and Chaparsar). Therefore, management of nitrogen fertilizer application should be different in Rasht and Chaparsar. The superiority of nitrogen use efficiency of Gilaneh in split application of nitrogen fertilizer (Max. 18.5 kg.kg-1) compare to Abjiboji (12 kg.kg-1), revealed the superiority of Gilaneh and split application of nitrogen fertilizer. For Abjiboji split application of 75 kg.ha-1 nitrogen fertilizer (with grain yield of 3830 kg.ha-1) can be recommended in Chaparsar, and 90 kg.ha-1 nitrogen fertilizer as nonsplit in Rasht (with grain yield of 4050 kg.ha-1) were suitable. However, for Gilaneh, new improved rice cultivar, split application of 90 and 90-105 kg.ha-1 nitrogen fertilizer can be recommended in Chaparsar and Rasht (with grain yield of 5050 and 4650 kg.ha-1), respectively were more suitable.