ارزيابي تيپ رشد و سازگاري به خشكي در اكوتيپ‌هاي جو وحشي (Hordeum spontaneum L)

Evaluation of growth type and drought stress adaptation in Hordeum spontaneum L. ecotypes

اين تحقيق با هدف بررسي تنوع و توزيع جغرافيايي تيپ رشدي در اكوتيپ‌هاي جو وحشي (Hordeum spontaneum)، ارتباط آن با اقليم زيستگاه و سازگاري با خشكي و بهره ­برداري از آن در تحقيقات به نژادي جو انجام شد. 18 اكوتيپ جو وحشي از بانك ژن گياهي ملي ايران، در آزمايشات گلخانه­ اي و مزرعه ­اي در سال زراعي 91-1390 مورد بررسي قرار گرفتند. آزمايش گلخانه­ اي با هدف بررسي سازگاري نسبت به تنش خشكي و آزمايش مزرعه ­اي به منظور تعيين تيپ رشد و هر دو آزمايش در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار انجام شدند. در آزمايش گلخانه ­اي، آبياري گلدان­ها تا آغاز مرحله خروج سنبله به صورت متداول انجام و پس از آن، دو تيمار آبي شامل؛ آبياري متداول (100-95 درصد ظرفيت زراعي) و تنش خشكي (30-25 درصد ظرفيت زراعي) اعمال شد. كشت مزرعه­اي در دو آزمايش شامل كشت بذرهاي بهاره‌سازي شده و بذرهاي بهاره سازي نشده، انجام شد. بررسي تيپ رشدي اكوتيپ‌هاي جو نشان داد كه اكوتيپ­ هاي بومي اقليم بياباني و بياباني سرد، داراي تيپ رشدي III و اكوتيپ­ هاي اقليم مديترانه ­اي و استپي سرد به ترتيب داراي تيپ رشدي IV و V بودند. ضرايب همبستگي صفات، ارتباط معني­دار تحمل تنش و تيپ رشدي را نشان داد و اكوتيپ­ هاي داراي نياز سرمايي كمتر، سازگاري بيشتري نسبت به خشكي داشتند. نتايج كلي نشان داد كه اكوتيپ­ هاي جو وحشي بومي اقليم‌هاي بياباني و بياباني سرد با داشتن نياز بهاره‌سازي پايين­تر و زودرسي بيشتر، تحمل بالاتري نسبت به تنش خشكي داشتند و مي­توان اين منابع ژنتيكي ارزشمند را به منظور بهره‌برداري مستقيم (انتقال ژن) و يا به عنوان والدين در برنامه­ هاي اصلاحي براي صفات سازگاري نسبت به تنش خشكي مورد استفاده قرار داد.

This study aimed to evaluate the diversity and distribution of growth type in Hordeum spontaneum ecotypes and its relation with climate and drought adaptationsfor being used in barley breeding programs. Eighteen ecotypes of H. spontaneum from National Plant Gene Bank of Iran were evaluated in green house and field in 2011-12 cropping seasons. The green house study was the drought stress tolerance screening and the growth type of ecotypes was evaluated in the field. Both experiments were carried out in randomized complete block design with three replications. In the green house study the moisture condition was normal until spike emergence, then two different moisture regimes; well-watered (90-100% field capacity) and drought stress (20-30% field capacity) were applied. The field study consisted of evaluating vernalized and non-vernalized seeds. Assessment of growth type indicated that Desert and Cool Desert ecotypes had the growth type III, but Mediterranean and Cool Steppe ecotypes had IV and V growth type. A significant correlation was observed between stress tolerance index and growth type and ecotypes with lower vernalization requirements seemed to have better adaptability to drought stress conditions. Results indicated that wild barley originating from Desert and Cool Desert, with low vernalization requirement and early maturity, were more tolerant to drought stress, therefore, these valuable genetic resources can be used directly (gene transfer) and indirectly as parents in breeding programs for improvement of drought stress adaptation.