ارزيابي اثر متقابل ژنوتيپ در محيط براي عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي لوبيا قرمز (Phaseolus vulgaris L.) با استفاده از روش AMMI

Study of genotype × environment interaction effect on seed yield of red bean (Phaseolus vulgaris L.) genotypes using AMMI method

به منظور بررسي اثر ژنوتيپ، محيط و اثرات متقابل ژنوتيپ در محيط بر عملكرد دانه در لوبيا قرمز، 10 ژنوتيپ لوبيا در يك آزمايش طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در پنج مكان (بروجرد، زنجان، شهركرد، تبريز و خمين) طي دو سال (1391 و 1392) مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس مركب، معني‌دار بودن اثرات ژنوتيپ، محيط و اثر متقابل ژنوتيپ × محيط براي عملكرد دانه را نشان داد. متوسط عملكرد دانه ژنوتيپ‌ها از 1615/8 (شهركرد در سال اول) تا 4069/8 كيلوگرم درهكتار (بروجرد در سال دوم) متفاوت بود. بر اساس نتايج تجزيه واريانس AMMI، محيط منبع اصلي تغييرات بود كه 61 درصد از مجموع مربعات كل را به خود اختصاص داد. نتايج تجزيه واريانس AMMI نيز نشان داد كه اثر هشت مؤلفه بر عملكرد دانه معني‌دار بود و اثرات باقي مانده (نويز) صفر در نظر گرفته شد. سه مؤلفه اصلي اول مدل AMMI 79/8 درصد از كل واريانس عملكرد را توجيه كردند. بر اساس مقادير سه مؤلفه اصلي اول، ارزش پايداري AMMI (ASV)، پارامتر D و شاخص پايداري ژنوتيپ (GSI)، ژنوتيپ 5 (KS31290) به‌عنوان پايدارترين ژنوتيپ با عملكرد متوسط شناخته شد. ژنوتيپ 4 (KS31285) با بيشترين ميزان ASV، پارامترD و بيشترين فاصله از مركز نمودار باي‌پلات، ژنوتيپي ناپايدار شناخته شد. اين ژنوتيپ عملكرد نسبتاً بالايي (2900 كيلوگرم در هكتار) داشت. بر اساس نتايج اين آزمايش لاين اصلاحي KS31290 به‌عنوان ژنوتيپ قابل توصيه جهت معرفي براي مناطق اجراي آزمايش و اقليم‌هاي مشابه شناخته شد.

To study genotype, environment, genotype × environment interaction effects for grain yield on red bean, ten red bean genotypes were evaluated at five locations (Borujerd, Zanjan, Shahrekord, Tabriz, and Khomein) for two cropping seasons (2012- 2014). The experiment was conducted using a randomized complete block design with three replications. Combined analysis of variance for grain yield showed that the main effects of both genotypes and environments, and the genotype × environment interaction effect, were highly significant. Average environmental grain yield across genotypes ranged from lowest of 1615.8 kg.ha-1 in Shahrekord in 2012 to the highest of 4069.8 kg.ha-1 in Borujerd in 2013. Environment main effect was the main source of variation that accounted for 61% of the total yield variation. Analysis of variance of additive main effects and multiplicative interaction (AMMI) showed that eight IPCAs were significant and residue effects (noise) was considered zero. The first three main components of AMMI model explained 79.8% of the total yield variation. Genotype KS31290 was identified as the most stable genotype based on the values of the first three main components, ASV and D parameter. Genotype KS31285 with the highest ASV and D parameter, and the most distance from the center of biplot was unstable genotype. However, this genotype had higher yield (2900 kg.ha-1). Based on the results of this experiment, KS31290 can be considered as a promising line for being released in areas with similar climatic conditions as those in experimental sites.