اثر كود نيتروژن، آرايش كاشت و تراكم بوته بر عملكرد و كيفيت ريشه و شاخص‌هاي فيزيولوژيك چغندرقند (Beta vulgaris L) رقم پارس در شرايط آبياري ‌قطره‌اي- نواري

Effect of nitrogen fertilizer, planting pattern and plant density on root yield and quality and physiological indices of sugar beet (Beta vulgaris L.) cv. Pars under tape-drip irrigation condition

پارس انجام گرفت. آزمايش به صورت كرت‌هاي خرد شده نواري بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل‌تصادفي با چهار تكرار با آبياري قطره‌اي- ‌نواري در دو سال (1392 و 1393) در ايستگاه تحقيقاتي مطهري موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه بذر چغندر قند واقع در كمال‌ شهركرج اجرا شد. عامل آرايش ‌كاشت در دو سطح (50-40 و 60-40) و كود نيتروژن در چهار سطح (صفر، 50، 75 و 100 درصد توصيه شده در آبياري ثقلي) به صورت فاكتوريل به عنوان عوامل عمودي و تراكم بوته (فاصله‌ بوته روي خطوط‌ كاشت) در دو سطح (14 و 20 سانتي متر)، به عنوان عامل افقي در نظر گرفته شدند. نتايج نشان داد كه اثركود نيتروژن بر عملكرد ريشه و قند معني‌دار بود و كاهش مصرف كود نيتروژن تا 75 درصد مقدار توصيه شده، اثر معني‌داري بر عملكرد و قند ناخالص ريشه چغندر قند نداشت. عملكرد ريشه و قند ناخالص در اين تيمار كودي به ترتيب 70/6 و 10/25 تن در هكتار بود. در ميانگين دو سال، كمترين و بيشترين مقدار نيتروژن جذب ‌شده توسط گياه (99/9 و 240/3 كيلوگرم در هكتار) به‌ترتيب مربوط به سطح صفر و 100 درصد كود نيتروژن بود. از كل نيتروژن جذب ‌شده، 58 درصد به اندام زيرزميني و 42 درصد به اندام هوايي گياه اختصاص يافتند. بيشترين كارايي استفاده از نيتروژن در توليد قند ‌ناخالص، مربوط به تيمار عدم ‌مصرف‌كود بود (50/8 كيلوگرم قند به ازاي هر‌ كيلوگرم نيتروژن موجود در خاك) (به‌ترتيب 21/7، 24/8 و 31/3 درصد بيشتر ‌از تيمارهاي 50، 75 و100 درصد مقادير ‌كودي توصيه شده). با افزايش تراكم بوته وكود نيتروژن، تابش بيشتري توسط پوشش گياهي جذب شد. در فواصل بوته 14 در مقايسه با 20 سانتي‌متر حدود 8 درصد، در آرايش كاشت 50-40 در مقايسه با 60-40 حدود 22 درصد و در سطح كودي 75 درصد توصيه شده در روش آبياري ثقلي در مقايسه با عدم مصرف كود نيتروژن، حدود 41 درصد نور كمتري به كف پوشش گياهي رسيد. مصرف كود نيتروژن بر ميزان سبزينگي برگ، ميزان كلروفيل، حداكثر كارايي ‌فتوشيميايي ‌فتوسيستم 2 و تعداد برگ‌ها اثر معني‌داري داشت. نتايج اين آزمايش نشان داد كه با كاهش مصرف كود نيتروژن تا 75 درصد مقدار توصيه شده در روش آبياري قطره‌اي- ‌نواري، ضمن صرفه‌جويي در مصرف كود، كاهش محسوسي در صفات مهم كمي و كيفي چغندرقند مشاهده نشد.

Effect of nitrogen fertilizer and plant density on root yield, quality and physiological traits of sugar beet (cv.Pars) under tape-drip irrigation condition was assessed in strip factorial plot arrangement using randomized complete block design with four replications. Two levels of planting patterns (40-60 cm and 40-50 cm) and four levels of nitrogen fertilizer; zero (N0), 50% (N1), 75% (N2) and 100% (N3) of the recommended levles for furrow irrigation) were assigned to vertical plots and two levels of row spacing (14 and 20 cm) randomized in horizontal plots. The experiment was carried out in two succeive sugar beet growing seasons (2013 and 2014) in the research field station of of Sugar Beet Research Institute, Karaj, Iran. Nitrogen fertilizer had significant effect on root and sugar yields. Decreasing nitrogen fertilizer to 75% of recommendation didn’t significantly influence root and sugar yields. The least and highest nitrogen accumulation of 99.9 and 240.3 kg.ha-1 were measured at zero and 100% levels of recommended nitrogen fertilizer, respectively. Accumulated nitrogen was partitioned greater in roots (58%) than shoots (42%). The highest Nitrogen Use Efficiency (NUE) for producing sugar was 50.8 (50.8 kg of sugar.kg-1 of nitrogen) in the treatment without nitrogen fertilizer application which was 21.7, 24.8 and 31.3 percent higher than treatments with 50%, 75% and 100% of recommended nitrogen fertilizer, respectively. Radiation penetration under the canopy showed that more radiation was intercepted in denser plant population and higher nitrogen fertilizer applications. Nitrogen fertilizer had significant effect on physiological traits such as SPAD value, chlorophyll content, maximum photochemical efficiency of photosystem II (Fv/Fm) and number of leaves. It was concluded that tape-drip irrigation system could reduce 25% of nitrogen fertilizer application without significant changes in important qualitative, quantitative and physiological traits of sugar beet.