اثر محيط كشت و تنظيم كننده هاي رشد بر تكثير درون شيشه اي گياه دارويي گزنه

Effect of culture media and growth regulators on micropropagation of medicinal plant Urtica dioica L

بلوط ايراني (Quercus brantii Lindl.) گونه‌اي جنگلي است با عمر نسبتا طولاني كه از نظر اقتصادي، اجتماعي و زيست‌محيطي در كشور ما اهميت ويژه‌اي دارد. مجموعه عوامل انساني و غير انساني سبب شده است كه برخي از جوامع گياهي اين گونه در بعضي از رويشگاه‌هاي خود در معرض خشكيدگي و فرسايش ژنتيكي شديد قرارگيرند. از اين‌رو ارزيابي تنوع و ساختار ژنتيكي اين جوامع مي‌تواند هدايتگر فعاليت‌هاي جنگل‌داران و محققان باشد. اين پژوهش با هدف ارزيابي تنوع و توانمندي ژنتيكي جمعيتي از گونه بلوط ايراني واقع در استان لرستان بر اساس ويژگي‌‌هاي نونهالي اجرا شد. ابتدا بهطور تصادفي از 12 پايه بالغ كه بذر كافي توليد كرده بودند بذرگيري شد و بهمنظور آزمون نتاج و ارزيابي پايه‌هاي بذرگيري شده، بذرها به عنوان 12 فاميل تني و ناتني در قالب طرح آماري بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار كاشته شدند. با استفاده از مدل و روابط طرح آميزشي آشيانه‌اي، آماره‌هاي بيومتريكي به آماره‌هاي ژنتيكي تبديل شده و اجزاء واريانس و وراثت‌پذيري صفات ارتفاع نهال، تعداد برگ، طول و عرض برگ و قطر يقه تخمين زده شد. فاميل‌ها بين 6 تا 92 درصد استقرار نشان دادند. تجزيه واريانس نشان داد كه از نظر همه ويژگيهاي مورد مطالعه تفاوت معنيداري بين درختان مادري وجود داشت. بخش عمدهاي از واريانس حاصل متعلق به بين فاميلهاي مورد مطالعه بود كه به سبب آن وراثت‌پذيري صفات بين 57% در قطر يقه تا 95% در طول برگ نهال‌ها متغير بود. جامعه گياهي مورد مطالعه قابليت استفاده در انتخاب پايه مناسب براي تشكيل باغ بذر و نيز اجراي برنامه‌هاي اصلاحي را به خوبي از خود نشان داد.

Urtica dioica L. is dioecious plant and cross pollination with active components and special medicinal properties with economic values. Due to high level of heterozygosity of the species, homogeneity in fiber production and harvesting of selected plants is not guaranteed by seed propagation. For this reason micropropagation and asexual proliferation is suggested for production of selected plants. For micropropagation of the species, apical buds of Nettle shoots were used as explant. After sterilization, the explants were transferred into MS medium containing BAP, 2iP and IBA. Then, to evaluate the culture conditions, the explants were located on culturing mediums (MS, DKW, WPM) with different concentrations of growth regulators (IBA, 2,4-D, BAP, KIN, 2iP , TDZ) in a factorial experimental model based on a completely randomized design with three replications. The best medium for shooting initiation was WPM culture. Between rooting treatments, the best root number and secondary roots belonged to KIN (0.5 mgl-1) + IBA (0.5 and 1 mgl-1) and BAP (0.5 mgl-1) + IBA (0.5 mgl-1) treatments, respectively. Then rooted plantlets transferred to the greenhouse and successfully were acclimatized (55.5%).