مفهوم شناسي واژه «سلطان» در قرآن كريم

Understanding the Concept of “Sultan” in the Holy Quran

برخي از واژگان قرآن هر چند جزء واژگان غريب به ‌شمار نمي‌آيند، ضروري است به‌ خاطر كاربرد در معاني يا مصاديق گونه‌گون،به صورت دقيق و جامع بررسي ‌شوند. واژۀ «سلطان» اين‌گونه است. اين واژه به سبب كثرت كاربرد در آيات قرآن (37 بار) دربارۀ مفهوم و مقصود آن در پاره‌اي از كاربردهايش (نك: نساء/53، روم/35، قصص/35، إسراء/80، الرّحمان/33، حاقه/28-29) اختلاف ديدگاه وجود دارد. در اين پژوهش كوشش شده است، معناي لغوي سلطان بر اساس ديدگاه لغويان بازشناسي شود. سير تاريخي كاربرد واژه سلطان از دوره پيش از اسلام تا زمان كاربرد آن به صورت لقب براي فرمانروايان بررسي شود و كاربردهاي مختلف واژه «سلطان» در آيات قرآن بازكاوي و با رويكرد توصيفي- تحليلي، ديدگاه‌هاي مفسران دربارۀ معاني يا مصاديق مختلف اين واژه در آيات قرآن، سنجيده شود. نتيجه آنكه واژه سلطان در قرآن كريم در دو حيطه كلي معنايي «برهان» و «قدرت» به كار رفته كه هريك از اين دو حيطه، مصاديق مرتبط ديگري را همچون «بهانه و دستاويز»، «عذر موجه»، «معجزه» و «هرگونه سلطه و برتري و نفوذگري و بسط يد» را در بر مي‌گيرد.

Although some Koranic words are not considered strange, they need to be examined both accurately and comprehensively due to being used in meanings as well as different interpretations. The word “Sultan” is such a case. As the word has been used too times in the Koranic signs (37 times), there are disagreements about some uses of its concepts and interpretations (Nesa/53. Room/35. Qesas/35. Esra/86. Al-Rahman/33.Haqah/28-29). This research has examined literal meaning of Sultan based on lexicalists’ view, investigating the historical evolution of the word usage from the Pre-Islamic period up to the period when it was used as a nickname for specific emperors. Then different uses of the word in the Koranic signs have been discussed. Taking the critical approach into consideration, the interpreters’ views about the word meanings and senses have been compared.As a result, the word “Sultan” in the Holy Quran has been used within the two general areas of meaning: “argument” and “power”, each of which contains other relevant senses such “excuse and pretext”, “good excuse”, “miracle” as well as “any dominance, superiority, influence and freedom of action”. Accordingly, the word meaning "sult@n" in the Quran, in two general areas: "Argument" and "power" used in each of these two areas, other examples as "an excuse and a pretext", "reasonable excuse", "miracle "and" any dominance and superiority and influence and freedom of action.