مفهوم «تقليب عشق كبريا» در متون صوفيه (با تأكيد بر آثار مولانا)

The Inversion of the Divine love in Sufi Texts, Especially Rumi΄s Works

عشق، عميق­ترين و محوري­ترين مفهوم در انديشه و سلوك صوفيانه است. از منظر هستي­شناسيِ صوفيانه، هستي قائم به عشق است و از منظر سلوك و اخلاق، عشق حبل­المتين صوفي براي تعالي سعه وجودي تا مرتبه فناست. مشهور است كه عشق هيچ نظم و آداب و ترتيبي ندارد؛ اما با اين­حال داراي مراحل، مراتب و شرايطي است كه فهم دقايق ­آن براي اهل­ حقيقت و نيز براي اهل تحقيق اجتناب­ ناپذير است. در اين مقاله به نكته­اي اساسي دربارۀ تقسيمات و مراتب عشق و مجموعه­اي از مفهوم­سازي­هاي مرتبط با آن پرداخته­ شده ­است. تقليب عشق در طول حركت حبّيِ سلوك كبريا به مرحله­اي مياني اشاره­ مي­كند كه بدون لحاظ اين موقف/موقعيتِ واسط، راهيابي به مقام نهايي يعني اتحاد عاشق با معشوق در عشق امكان­پذير نيست. «تقليب عشق» موقعيتي است كه در آن بيشترين شطحيات و هيجانات روحي صوفيه به ­وقوع پيوسته و حكايات و شكايات ايشان را مشحون از بيانات متناقض­نما كرده است. در اين مقاله مفهوم اساسي «تقليب عشق» و حوزه شناختي و معنايي آن در متون صوفيه به خصوص در مثنوي مولوي بررسي ­شده است.

Love is the profoundest and the most central concept in Sufi thought and manners. From the Sufi ontological point of view, being rests on the basis of love; and from the ethical one, Love is a strong rope for the Sufi to hang on in order to sublimate his being into the status of annihilation. It is often said that love requires no manners or orders. However, it demands levels and features of which knowing the details are inevitable for the seekers of truth, as well as researchers. The present article concentrates on a basic point in the divisions of love and a series of conceptualizations around it. The term the inversion of the Divine love indicates a middle stage in the path of seeking love, without which it is impossible to reach the ultimate status, i.e. the unification of the lover and the beloved within love. The inversion of love is the stage in which most of Sufisʼ paradoxical words and spiritual passions have occurred, repleting their anecdotes and complaints with paradoxical statements. In this article, the fundamental concept of the inversion of the divine love and its cognitive and semantic fields in Sufi texts, especially Rumi's Mathnawi Ma'nawi, have been investigated.