بازتابش‌هاي نقش اسطوره‌اي خورشيد در مثنوي مولانا

Study of the Reflections of Myth Role of Sun in Rumi's Mathnawi-Ma΄nawi

خورشيد، مهر و آفتاب از عناصر پركاربرد در حوزه ادبيات فارسي به ‌ويژه در شعر عرفاني و در شكل نماد و كاربرد آن در نماد حق و وحدت است. مقاله حاضر علاوه بر پرداختن به جنبه‌هاي نمادين خورشيد در مثنوي مولانا و دلالت‌هاي آن، با بررسي تمام ابيات مثنوي درباره خورشيد و آفتاب و نيز منابع مرتبط با اسطوره و كهن‌الگو، در پي يافتن ريشه‌ها و پيوندهايي براي اين كاربردهاي نمادين در اسطوره و اصل و منشأِ توجه به خورشيد و خورشيدستايي در شعر مولاناست. در اين راستا آن‌چه روزنه‌هايي رو به پاسخ مي‌گشايد، موضوع صور نوعي و مثالي است كه در ناخودآگاه جمعي شاعر به شكل نماد بروز و ظهور مي‌يابد. به عبارتي مولانا آن‌چه از صفات طبيعي خورشيد و كهن‌الگوهاي مرتبط با آن در ذهنيت بشري بوده است، در ناخودآگاه جمعي خويش دارد؛ باوري كه درباره نور و خورشيد بر اساس آيات قرآن و نيز جهان‌بيني و نظام خاص فكري خويش دارد نيز به او ايده مي‌دهد تا سخنش درباب خورشيد از سويي روي به سوي اسطوره و انديشه‌هاي مهرپرستي داشته باشد و از سويي از آن فراتر رفته، معاني موردنظر و انديشه‌هاي عارفانه‌اش را در قالب نماد خورشيد و بر محور نماد حق بسط دهد. پژوهش حاضر در صدد است تا با تكيه بر روش توصيفي_ تحليلي، بازتابش‌هاي نقش اسطوره‌اي خورشيد را در مثنوي مولانا مورد بررسي قرار دهد.

Sun is one of the figures that is used in mystical poems especially as a symbol of God or unity. This research is going to study symbolic aspects of sun in Rumi's Mathnawi-Ma΄nawi and its denotations in related with myths an archetypes to find the relationship between these two fields of application. Archetypes that are manifested in the form of symbol in poet's collective unconsciousness show us the respond. In the other word, Rumi has natural characteristics of sun and its related archetypes in his collective unconsciousness. In addition, his ideas about light and sun that is originated from Quran, and also his mystical faiths helps him to use the figure of sun as if it is close to myth and Mithraism, in one hand. On the other hand, he goes beyond this process and spreads his mystical ideas about sun especially in the symbol of God and his related concepts. This research is going to study the reflection of myth role of sun in Rumi's Mathnavi-Ma´nawi via a descriptive and analytic method.