تحولات مفهومي و تاريخي دو اصطلاح مناظره و مذاكره در قرون نخستين اسلامي

Conceptual and Historical Changes of the Two Terms of Monazara (Debate) and Mozakara (Negotiation) in the Early Islamic Centuries

دو اصطلاح مناظره و مذاكره، از ريشه‌هاي نَظَرَ و ذَكَرَ، كاربردهاي فراواني در متون و منابع اسلامي مختلف داشته‌اند. اين پژوهش بر آن است تا ضمن شاخص‌بندي كاربردها و معاني اين دو اصطلاح، به بررسي شواهد و مصداق‌هاي تاريخي ويژه‌اي بپردازد كه نشان مي‌دهد اين دو، به ويژه اصطلاح مناظره، در ادوار مختلف سير تحولي مفهومي داشته‌اند و عدم شناخت از مصداق‌هاي هر مفهوم موجب خلط معاني آنها با ديگر مواضع معنايي اين واژگان بوده و هست. از سوي ديگر، اين پرسش نيز مطرح است كه در سير تحول تاريخي، مناظره و مذاكره دقيقاً به چه مجالسي اطلاق مي‌شده است؟ در اينجا ضمن تعريف دقيق معاني لغوي و سپس اصطلاحي اين دو، پيچيدگي‌هاي اصطلاحي و تحولات تاريخي آنها روشن خواهد شد. روش اصلي در اين پژوهش، بررسي تطبيقي و مقايسه‌اي اين دو اصطلاح و مفاهيم آنها و تحليل داده‌هاي تاريخي موجود خواهد بود. با چنين پروهشي، شناختي جامع از معاني لغوي و كاربردهاي اصطلاحي اين دو اصطلاح پركاربرد كه قرنها در متون مختلف اسلامي و در شاخصه‌هاي گوناگون و گاه در شرايطي بسيار خلط‌پذير و مبهم از نظر تفسيرگرايي متني به كار رفته‌اند، حاصل خواهد شد.

The two terms of Monazara (debate) and Mozakara (negotiation), from the roots of Nazar and Zakar, have been used abundantly in various texts and resources. This research seeks to index the application and meaning of these two terms while studying special historical evidences and examples which show that these two, especially the term Monazara, had conceptual changes in various periods and the lack of knowledge from the examples of each concept have caused misunderstanding in their meaning with other semantic positions of these words. On the other hand, this question also arises that in the context of historical changes, which session exactly refer as Monazara and Mozakara? This article will clarify the exact definition of the lexical meaning and colloquial complexities and historical changes of these two words. The main method in this research is to make comparative study of these two terms and their implications and analyzing the existing historical data. This research, will achieve a comprehensive cognition of the literal and functional meanings of these two frequently used terms that have been used for centuries in various Islamic texts and indices, and sometimes in very confusing and vague textual Interpretation.