كليدواژه :
اسپهبدان دابويي , حيات فرهنگي , سكه , ولات عباسي , تبرستان
چكيده فارسي :
مسكوكات اسپهبدان دابويي و ولات عباسي عاملي مؤثر در شناخت اوضاع فرهنگي و اجتماعي تبرستان در سده‌هاي اول و دوم هجري است. با سقوط ساسانيان در سال 651 ميلادي، تبرستان تحت نظر دابويه (حك. 681-711 م.) به استقلال رسيد. پس از دابويه، فرزندش فرخان (712-731 م.) و نوادگانش دات برزمهر (731-741 م.) و خورشيد (741-762 م.) در اين خطه سكه زدند، سكه‌هايي كه جز در وزن و ابعاد (نصف وزن سكه‌هاي ساساني را داشتند) و شيوه‌ي تاريخ‌گذاري (بر مبناي سالروز مرگ يزدگرد سوم بودند) سبك ساساني داشتند و اوضاع فرهنگي و اجتماعي تبرستان را بازتاب مي‌دادند. با تصرف تبرستان توسط منصور عباسي در سال 144 هجري، ولات عباسي اسلوب پيشين را حفظ كردند. اين بررسي سعي دارد به اين پرسش پاسخ گويد كه اهميت نگاره‌ها و كتيبه‌هاي مسكوكات در شناخت اوضاع اجتماعي و فرهنگي تبرستان در چيست؟ برآيند اين پژوهش كه با رويكرد مطالعات سكه‌شناختي و با بررسي عيني مسكوكات موزه‌هاي بانك سپه، سمنان، آستان قدس، بابل، ملك و ملي ايران و مطالعه تطبيقي كتابخانه‌اي به شيوه توصيفي‌ـ‌تحليلي انجام شده است، نشان مي‌دهد كتيبه‌ها با مضامين نيايشي و طلب خير و پيام آئيني حاكميت نيكي بر شر، استفاده تعمدي از خط پهلوي به نشانه پيوستگي با آئين زرتشت، نقوش و علائم نمادين به پيروي از سنت‌هاي ساسانيان و باورهاي زرتشتي ـ چون هلال ماه براي آناهيتا، ستاره براي تيشتر، آتش براي نور و اَهورامزدا ـ انعكاسي از شرايط فرهنگي و اجتماعي حاكم بر جامعه تبرستان بوده‌اند.
چكيده لاتين :
Coins of Dābuyid Espahbods and Arab rulers are an effective factor in understanding the cultural and social situation of Tarbrestan in the first and second centuries of AH. With the fall of the Sasanians in 651 AD., Tabarestan became independent under the supervision of Dābūyā (d. 681-711 AD.). After Dābūyā, his son Farrokhān (712-731 AD.) and his grandsons, Dāt Brazmehr (731-741 AD.) and Khurshid (742-762 AD.), minted coin in this region, coins which, except in their weight and dimensions (half the weight of Sasanian coins) and the method of dating (based on the death anniversary of Yazdgerd III), were in Sasanian style and reflect the cultural and social situation of Tarbestan. With the capture of Tarbestan by Manur Abbāsid in 144 AH, Abbasid ruler maintained the previous style. This study attempts to answer the question that what is the significance of images and inscriptions of coins in the understanding the Tarbestan's social and cultural situation? The findings of this research which is based on numismatics and objective studies of coins in museums of Bank Sepah, Semnan, Astan Quds, Babol, Malek and National Museum of Iran, in a comparative-library study and descriptive-analysis method, show that the inscriptions with the benedictory themes, praying for welfare and religious message of the good domination over evil, the deliberate use of the Pahlavi script as a sign of affiliation with the Zoroastrian ritual, motifs and symbolic signs following the Sasanian traditions and Zoroastrian beliefs such as the crescent of the moon for Anahitā, stars for the Tishtar, fire for the light and Ahurā Mazdā were a reflection of the cultural and social situation in Tarbrestan society.
