كليدواژه :
قاجاريه , ظهيرالدوله , صفي‌عليشاه , نعمت‌اللهيه , مشروطه
چكيده فارسي :
صوفيان نعمت‌الهي كه پس از قرن‌ها در قرن هجدهم راه بازگشت از هند به ايران را در پيش گرفتند، در قرن نوزدهم علاوه بر گسترش و توسعه آن در ايران، به فرقه‌هاي مختلف تقسيم شدند. يكي از اين فرقه‌ها طريقت صفي‌عليشاهي است كه علاوه بر جدا شدن از بدنۀ اصلي نعمت‌اللهي داراي منشي متفاوت يا ملموس‌تر در رويكردهاي سياسي و اجتماعي نسبت به ساير فرقه‌هاي بود. منشي كه موجب گرديد در تعامل عميق با دربار قاجار قرار گيرد به نحوي كه در بين درباريان قاجار نيز راه يافت و از سوي ديگر نقشي تأثير گذار در انقلاب مشروطه برجاي گذاشت. اين جستار با روش توصيفي ـ تحليلي و با تكيه بر مطالعات كتابخانه‌اي سعي دارد تا چگونگي و چرايي شكل‌گيري اين طريقت، خاستگاه و رويكردهاي آن را در صحنه‌هاي سياسي و اجتماعي ايران عصر قاجار در دوره فعاليت صفي‌علي شاه ـ موسس اين طريقت ـبررسي كند و پيامدهاي آن را در عصر جانشين وي ظهيرالدوله باز نمايد و از اين طريق به نمايي از زمينه‌هاي تكوين رويكردهاي سياسي طريقت مزبور در عصر قاجار و انقلاب مشروطه دست يابد.
يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد انديشه صفي‌عليشاه در طول دورۀ ناصرالدين شاه شكل گرفت و رويكردهاي سياسي و اجتماعي وي در آثارش بتدريج بازتاب يافت. در همين راستا توانست اعتماد هيأت حاكمه قاجار را به سمت خويش جلب نمايد و با جذب درباريان و حمايت مادي و سياسي آنها به گسترش طريقت خويش بپردازد و انديشه‌هاي برگرفته از عرفان اجتماعي خويش را در جامعه بسط دهد و در راستاي همين انديشه‌هاي عرفاني توانست با قشر روشنفكر و نوگراي جامعه تعامل و همسويي نمايد كه نهايتاً منجر به تأثير گذاري طريقت صفي‌عليشاهي در انقلاب مشروطه گرد
چكيده لاتين :
Having developed and expended in Iran, the Sufis of Nematollah, who, after centuries, took the way back from India to Iranin the eighteenth century, were divided into different cults in the nineteenth century.One of these cultswas the Tarighat of Safi Ali Shahi, which not only was separated from the main body of Nematullah, but it also includeddifferent or more tangible manner in political and social approaches rather than other cults.The manner which led to deep engagement of the cult with the Qajar court, so that it could penetrate among the Qajar courtiers as well; and, on the other hand, it had aneffective role on the Constitutional Revolution.This research, using a descriptive-analytical method and based on documentary studies, tries to evaluate how and why this Tarighat was formed.Moreover, it tries to studyits approaches in the political and social scenes of Iran inQajar era, during the period of Safi Ali Shah (the founder of the tarighat), and represent its consequences in the era of his successor, Zahir al-Dawla, to achievean overview about the developing fields of the political approaches of mentioned Tarighatduring the Qajar era and Constitutional Revolution.
The findings of the research indicate that Safi Ali Shah's thought was formed during Naser-al-Din Shah's era, and his political and social approaches were gradually reflected in his work. Accordingly, he was able to get the confidence of the ruling Qajar government and by attracting the courtiers and their material and political support; hecould expand his way (Tarighat) and develop the ideas derived from his social mysticism in the community. In addition to, along with these mystical thoughts, he managed to interact and align with the intellectual and modernist circle of the society, which ultimately, led to the influence of Safi Ali-Shahi'sTaright in the Constitutional Revolution.
