بررسي علل سياسي ضعف و سقوط حكومت مماليك (648 -923ق.)

(The Political Reasons of Decline and Fall of Mamlukes Dynasty (1260 -1517 AD

فروپاشي حكومت‌هاي اسلامي به‌عنوان يكي از مباحث حائز اهميت، ذهن پژوهشگران عرصه تاريخ را به خود مشغول داشته است. در اين ميان دلائل سياسي بيشتر از هر نكته‌اي خودنمايي مي‌كند، زيرا خود زمينه‌ساز تضعيف حكومت‌ها در ابعاد ديگر شمرده مي‌شود. در همين زمينه نوشتار پيش‌رو كوشيده است به روش تحليلي، عوامل سياسي فروپاشي حكومت مماليك را بررسي كند. يافته‌هاي پژوهش حكايت از آن دارد كه فقدان مشروعيت ملي در كنار ضعف مشروعيت مذهبي در اواخر دوره مملوكي، عامل زيربنايي در اضمحلال اين حكومت است. نزاع بين مماليك برجي و جلبان، علاوه بر تضاد ذاتي بين ساختار سياسي قدرت نمي‌توانست با انحطاط سياسي حكومت مماليك بيگانه باشد. ضمناً وقوع شورش‌ها كه خود ارتباط تنگاتنگي با بحران‌هاي جانشيني مي‌يافت، مرحله فروپاشي را تسريع نمود. در نهايت نيز تضعيف موقعيت مماليك در جهان اسلام و در پي آن تهاجم عثماني‌ها اين حكومت را ساقط ساخت. اين مقاله با استناد به روش كتابخانه‌اي و عمدتاً بر اساس منابع دست اول و نيز با رويكرد تحليلي – انتقادي به تبيين مسئله پرداخته است.

Islamic history researchers are always eager to know the reasons of decline and fall of Islamic dynasties. Surely the political causes are considered as the most important ones in such context, as they are the base for other factors in decline of the governments. This paper is aimed to survey the political reasons of Mamlukes state using an analytical approach. The findings reveal that lack of national and religious legitimacy had played the most important roles for such a decline. Conflicts among Mamlukes trobes like Boorji and Joolban in addition to heuristic conflict of political power structure have been decisive. The uprisings, which were mainly due to succession crises, expedited their collapse. Finally, decline of their position among Islamic world and Osmanids invasion led to their fall. This paper tries to study the reasons of this issue using desk study method and first hand references, by means of an analytical-critical approach.