قاعده لطف از ديدگاه ابن‌ابي الحديد در شرح نهج‌البلاغه

Principle of Trace as Given by Ibn Abe `l-Hadid in his Commentary of Nahj ul-Balagah

از قواعد مهم دانش كلام، قاعده لطف است كه متكلّمان عدليه در مباحث كلامي بسياري از آن استفاده كرده‌اند. اين قاعده كه فرع بر مسأله حسن و قبح عقلي است مورد توجه و استناد اين دسته از متكلمين قرار گرفته است. نهج البلاغه از متون دينى است كه مورد اهتمام دانشمندان شيعه و معتزله قرار گرفته است. ابن ابي الحديد از جمله دانشمندان معتزلى است كه بر اين كتاب شرحى نگاشته است. هر چند وى بيشتر به‌عنوان مورخ و اديب شناخته مي‌شود اما آثار كلامى او گواه بر دانش و تخصص او در علم كلام است. ابن ابي الحديد در شرح خويش در مباحث گوناگون به قاعده لطف استناد نموده است. اين پژوهش نشان مي‌دهد كه ابن ابي الحديد ضمن تعريف و بيان گستره اين قاعده و وجوب آن بر خدا، در 28 مورد براي اثبات ديدگاه خويش از اين قاعده بهره برده است.

One fundamental principle in theology, kalam, is called as that of lutf; adliyah has relied on the principle much. The principle as a branch of the problem of husn and qubh has been used by theologians. Nahj ul-Balaghah as a religious text has attracted attention of Shiite and Mu’tazelite scholars. Ibn Abe’l-Hadid is among those Mu’tazelite scholars that commented this book. Though he is well-known as a historian and a literary scholar, his theological works denotes his knowledge and profession in theology. He has used the principle in different places of his work. As is clarified in the paper, Ibn Abe’l-Hadid, defining the principle and its realm of usage and its essentiality, has applied it to prove his view in 28 cases.