مطالعات زغال شناسي در غار علي تپه ي مازندران: درآمدي بر منابع گياهي در دوران فراپارينه سنگي در البرز شرقي

شناخت دوره‌ي فراپارينه‌سنگي در بخش‌هاي مختلف فلات ايران، به‌ويژه نواحي شمالي آن، از اهميت بنيادين برخوردار است. شمال فلات ايران به‌دليل دارا بودن عوامل زيست‌محيطي مساعد و مناسب، هم‌چون منابع آبي فصلي و دائمي، دشت‌هاي حاصلخيز، شرايط جوي مطلوب و مرطوب، از ديرباز محيطي مناسب براي استقرارهاي انساني بوده و بدون‌شك پتانسيل‌هاي زيست‌محيطي بالاي اين منطقه نقش مهمي در شكل‌گيري اين استقرارها و پيدايش و تكامل كشاورزي از گذشته تا به امروز ايفا مي‌نمايد‌. بررسي‌هاي باستان‌شناسي در استان‌هاي گلستان و مازندران منجر به شناسايي محوطه‌هاي بازِ فراپارينه‌سنگي زيادي نگرديد، اما چند غار باستاني از جمله غارهاي كي‌آرام، هوتو، كمربند، كميشان و علي‌تپه شناسايي شد كه اطلاعات به‌دست آمده از آن‌ها كمك زيادي به درك فرآيند گذار از دوره‌ي فراپارينه‌سنگي به نوسنگي و نيز تكامل نوسنگي‌شدن در فلات ايران مي‌نمايد. برخلاف مطالعات باستان‌شناسي زيادي كه در شمال ايران انجام گرفته است، اين بخش از فلات ايران از نظر مطالعات گياه‌باستان‌شناسي تاكنون ناشناخته مانده است. پرسش اصلي در اين زمينه، آن است كه ساكنان غار علي‌تپه از چه منابع گياهي به‌عنوان سوخت استفاده مي‌كرده‌اند؟ به‌همين دليل به‌منظور دستيابي به اطلاعاتي درباره‌ي پوشش گياهي در شمال ايران و به‌ويژه در نواحي البرز شرقي و نوع منابع گياهي بهره‌برداري شده توسط انسان در دوران فراپارينه‌سنگي، در اين مقاله به بررسي و مطالعه ميكروسكوپي زغال‌هاي چوبي كه از كاوش‌هاي باستان‌شناختي غار علي‌تپه واقع در ساحل جنوبي شرقي درياي خزر به‌سرپرستي مك‌برني در سال 1964 م. انجام شده است، پرداخته مي‌شود. بر اساس اين مطالعات گونه‌هاي گياهي شناسايي شده پيرامون غار علي‌تپه در اين دوران، شامل درختاني مانند: بيد، انگور، نارون، بادام/ آلو، بلوط و گونه‌هايي از تيره‌هاي اسفناجيان، نخوديان، سرويان، عناب و ورسك متعلق به ساختارهاي گياهي استپ جنگلي، گياهان استپي، گياهان آب‌دوست، گياهان گرمسيري و گياهان كوهستاني بوده است. اين تنوع در گونه‌هاي گياهي شاهدي بر استفاده از چوب اين درختان به‌عنوان منبع سوخت در زندگي روزمره‌ي ساكنان غار علي‌تپه بوده است.