مطالعه ي سفال دست ساز روستاي هولنچكان قصرقند با رويكر د قوم باستان شناسي

از جمله هنرهاي رايج در استان سيستان و بلوچستان، ساخت سفال به‌شيوه‌ي دست‌ساز است كه با ورود ابزارهاي صنعتي و عدم حمايت فقط تعداد افراد معدودي در اين حرفه فعاليت مي‌كنند. هنر سفالگري در روستاي هولنچكان شهرستان قصرقند به نوعي تداوم روش‌هاي سنتي و گذشته سفالگري در اين سرزمين است. پژوهش حاضر، در پي پاسخ به پرسش‌هاي پيشِ‌رو انجام گرفته است: شاخصه‌ها و ويژگي‌هاي سفال‌هاي روستاي هولنچكان1 چيست؟ به‌لحاظ تكنيك ساخت و نقوش سفال‌ها چه ارتباطي ميان سفال‌هاي روستاي هولنچكان و سفال‌هاي پيش‌ازتاريخي منطقه مشاهده مي‌شود؟ رشد تكنولوژي و توسعه‌ي شهرنشيني امروزه چه تأثيري بر صنعت سفالگري در منطقه داشته است؟ روش پژوهش در مقاله‌ي حاضر، براساس دو روش «اتيك» يعني مشاهده‌ي عيني پژوهشگر و تفسير براساس زبان علم و تصورهاي ذهني، و روش «اميك» يعني مشاهده‌ي مشاركتي، مصاحبه با مردم روستا و قرارگيري در بستر پوياي اين جامعه است. در پژوهش حاضر تلاش شده تا با رويكرد قوم‌باستان‌شناسي، فرآيند ساخت، بُعد ناملموس سازمان توليد و همچنين تداوم تكنيك‌هاي سفالگري بلوچستان از دوره‌ي پيش‌ازتاريخ تا دوره‌ي معاصر بررسي و تفسير شود. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه طريقه‌ي ساخت يك ظرف بسيار ايستا (بر طبق سنت‌هاي پيش‌ازتاريخي منطقه و به‌شيوه‌ي ابتدايي، سفال‌ها ساخته مي‌شوند) است و هر دو سفالگر در روستاي هولنچكان از تكنيك مشابه استفاده مي‌كنند. امروزه ساخت سفال در روستاي هولنچكان با استفاده از تكنيك‌ها و حتي بعضاً نقوشي مشابه با سفال‌هاي ساخته شده در هزاره‌ي سوم ق.م. در ميان محوطه‌هاي باستاني منطقه، نشان‌دهنده‌ي انعطاف‌پذيري قابل‌توجه و تداوم در طول زمان است. پيشرفت تكنولوژي در شيوه‌ي و تكنيك ساخت سفال‌ها تأثيري نگذاشته و امروزه سفال‌ها به‌همان شيوه‌ي سنتي ساخته مي‌شوند. فقدان تغيير در روش توليد نبايد به‌عنوان محافظه‌كاري سفالگران به‌حساب آورده شود. جواب اين مسئله در بافت اجتماعي محيطي است كه در آن سفال ساخته مي‌شود و مورد استفاده قرار مي‌گيرد.