جغرافياي تاريخي زاگرس مركزي در دورۀ آشور نو: نمري، خمبن، كرلّ، پرسواَ و الّبريه

در نيمه‌ي نخست هزاره‌ي اول قبل‌ازميلاد و پيش از تشكيل حكومت ماد، يعني بين سده‌هاي دهم تا هفتم قبل‌ازميلاد، در مناطق غربي ايران پادشاهي‌هاي كوچك و شاهك‌نشين‌هاي متعددي شكل‌گرفته بودند كه همسايگان شرقي امپراتوري آشور نو به‌شمار مي‌آمدند. در متون آشوري به اين سرزمين‌ها و شاهك‌نشين‌ها اشارات فراواني شده و لشكركشي‌هاي سپاهيان آشوري به اين ايالت‌ها به‌طور مفصل شرح داده شده است. اين كتيبه‌هاي آشوري، مهم‌ترين منبع موجود براي مكان‌يابي جاي‌نام‌هاي زاگرسي به‌شمار مي‌آيند؛ اما باوجود گذشت بيش از يك سده از آغاز مطالعات جغرافياي تاريخي دوران آشور نو، هنوز درباره‌ي مكان‌يابي برخي ايالت‌ها و شاهك‌نشين‌هاي زاگرسي اختلاف نظر وجود دارد. در مقاله‌ي حاضر سعي شده تا با بررسي متون آشوري، موقعيت مكاني برخي شاهك‌نشين‌هاي زاگرس‌مركزي از جمله نَمري، بيتخَمبن، كرلَّ، پرسواَ و الّبريه مشخص شده و محوطه‌هاي باستاني شناخته شده‌ي عصر آهن پاياني غرب ايران با اين شاهك‌نشين‌ها تطبيق داده شوند. پرسش اصلي تحقيق آن است كه جاي‌نام‌هاي مذكور دقيقاً در چه مناطقي واقع‌شده و با كدام مناطق همجوار بوده‌اند؟ روشي كه براي رسيدن به اين هدف درنظر گرفته شده، تحليل دقيق اطلاعات جغرافيايي كتيبه‌هاي آشوري و به‌ويژه آن دسته از متوني است كه  لشكركشي‌هاي نقطه به نقطه‌ي سپاهيان آشوري به داخل ايران را گزارش مي‌دهند. همچنين براي نيل به نتيجه‌ي مطلوب، داده‌هاي باستان‌شناسي نيز مورد بررسي قرار گرفته‌اند. براساس بررسي‌هاي صورت گرفته به‌نظر مي‌رسد كه نَمري در غرب استان كرمانشاه، بيتخمبن در مركز آن و پرسوا در شمال استان (شمال دشت ماهيدشت) واقع بوده‌اند. كَرلَّ را مي‌توان در منطقه‌ي اورامان مكان‌يابي نمود و احتمالاً الّبريه نيز در شمال آن قرار گرفته است.