منشأيابي ابزارهاي ابسيديني محوطه هاي پيش ازتاريخ دشت خوي براساس آناليز فلورسانس اشعه ي ايكس (XRF)

با توجه به اهميت ابزارهاي سنگي و به‌خصوص ابزارهاي ابسيديني به‌جاي مانده از دوران پيش‌ازتاريخ و كمبود مطالعه برروي منابع ابزارهاي ابسيديني در شمال‌غرب ايران، اين پژوهش درنظر دارد تا به منشأيابي ابزارهاي ابسيديني 9 محوطهي پيش‌ازتاريخ دشت خوي بپردازد. با توجه به ساختار شيميايي اُبسيدين قابل‌منشأيابي بوده و از طريق آن مي توان تجارت هاي دوربرد و چگونگي مبادلات اقوام پيش از تاريخ را در بخش هاي مختلف غرب آسيا كه مورد نظر اين تحقيق است، بازسازي نمود. از آنجايي كه تنها معادن ابسيدينِ شناسايي شده در غرب آسيا، در نواحي آناتولي و قفقاز مستقر است و برخي نمونه هاي به‌دست آمده از نواحي ديگر، به خصوص ايران به‌دليل عدم مطالعات منشأيابي و شناسايي منابع اصلي و ديگر معادن بومي موجود تاكنون به صورت مجهول باقي مانده اند، در اين پژوهش سعي بر آن است تا با آناليز نمونه هاي به‌دست آمده از محوطه هاي پيش ازتاريخ دشت خوي، به قسمتي از ابهامات موجود در زمينه ي منشأيابي ابسيدين در شمال غرب ايران از جمله پرسش‌هايي نظير اين كه، منشأ اصلي ابزارهاي ابسيديني محوطه‌هاي پيش ازتاريخي دشت خوي از كدام منابع تأمين مي شده است؟ و آيا معدن سيونيك و ميدان داغ منبع اصلي تأمين ابسيدين منطقه بوده است يا خير؟ و چرايي استفاده از اين منابع اصلي پاسخ داده شود. مطالعات انجام شده در اين پژوهش به روش تجربيآزمايشگاهي است كه به صورت انجام آناليزهاي علمي (با روش XRF) برروي نمونه هاي برداشت شده حاصل از بررسي هاي ميداني انجام شده است. به‌دليل سرعت بالاي آناليز عنصري، روش آناليز فلورسانس اشعه ي ايكس XRF برروي 38 نمونه ي ابسيدين محوطه هاي دشت خوي انجام پذيرفت و روشن ساخت كه از كدام منابع به صورت غالب در هر محوطه استفاده شده و منبع عرضه‌كننده ي ابسيدين در هر يك از محوطه ها و در هر دوره كدام منابع هستند. همچنين اين پژوهش نشان داد كه نمونه هاي ابسيدين مورد آناليز، از 9 معدن متفاوت به‌دست آمده اند كه عبارتنداز: ميدان داغي، سيونيك، ساخونيات، سوپحان‌داغ، قوتانسر، آرتني، تندوركداغ و نمرودداغ و تنها يكي از معادن ناشناخته است. براساس نتايج حاصله از داده هاي تحقيق مي توان گفت؛ معدن ميدان داغي با 15 نمونه و سپس معدن سيونيك با 8 نمونه، منابع اصلي تأمين ابسيدين محوطه هاي پيش ازتاريخ دشت خوي بوده اند. نتايج حاصل از منشأيابي نهايي ابسيدين هاي دشت خوي نشان‌دهنده ي شبكه اي گسترده از تجارت فرامنطقه اي در دوران مس وسنگ و مفرغ شمال غرب ايران با شرق آناتولي و منطقه ي قفقاز است.