شهربابك و رودان حدفاصل مرز شمالي ايالات فارس و كرمان در دوران اسلامي

با بررسي منابع مكتوب دوران اسلامي در رابطه با دو منطقه‌ي شهربابك و رفسنجان (رودان) تناقض‌هايي ديده مي‌شود، به‌صورتي كه در برخي از انتساب «رستاق شهربابك» و يا «ناحيه‌ي رودان» (رفسنجان) به ايالت كرمان و در برخي ديگر به ايالت فارس سخن گفته شده است. علاوه‌بر اين، فهم موقعيت و وسعت واحدهاي اداري مذكور در منابع مكتوب مبهم بوده و شهرهاي متعدد نام‌برده شده در هر دو محدوده گرچه در شمار شهرهاي مطرح دوران خود قلمداد مي‌شده و توصيفات قابل‌توجه دارند، اما در حال حاضر بايستي عنوان شهرهاي گمشده‌ را براي آن‌ها به‌كار برد كه محل آن‌ها تنها مبتي‌بر حدس و گمان و در مواردي با اختلاف زياد ميان محققين مشخص شده است. مقاله‌ي اخير از يك‌طرف با بررسي و تحليل انواع مختلف منابع مكتوب اعم از متون و اسناد تاريخي و جغرافيايي ادوار مختلف دوران اسلامي، و از طرف ديگر بررسي نقشه‌هاي امروزي در مقياس‌هاي مختلف و فهم ريخت‌شناسي زمين در محدوده‌ي مورد مطالعه، تلاش كرده تا دليل تناقض منابع مكتوب در رابطه با اداره‌ي شهربابك و رودان توسط هر يك از ايالات فارس و كرمان را بررسي كند و تا حد امكان موقعيت شهرهاي گمشده‌ي اين محدوده را با دقت بيشتري از آنچه تاكنون گفته شده آشكار كند. به اين‌ترتيب مشخص گرديد، گرچه ارتفاعات اين محدوده به‌عنوان مانعي طبيعي مرز دو ايالت را در قبل از اسلام مشخص مي‌كرده است، اما در دوران اسلامي و قبل از روي كار آمدن حكومت يكپارچه‌ي صفويه، محدوده‌ي مورد مطالعه به‌عنوان منطقه‌ي مرزي ميان دو ايالت فارس و كرمان صحنه‌ي منازعه و كشمكش طرف‌هاي قدرت بوده و با قدرت يافتن هر طرف تغيير در مرزبندي ممكن مي‌شده است. علاوه‌بر اين عبور يكي از مسيرهاي سه‌گانه ميان فارس و كرمان از اين محدوده، اهميت استراتژيك منطقه را دوچندان كرد و باعث گرديد در منابع مكتوب تمامي دوران اسلامي اطلاعات قابل‌قبولي از مناطق مسكوني اين مسير در دست باشد.