طراحي و اعتباريابي مدل مفهومي ارزيابي باورپذيري اطلاعات در محيط وب: كاربرد روش‌هاي فراتركيب و دلفي

Designing and Evaluating a Conceptual Model of Credibility Evaluation of Web Information: a Meta-synthesis and Delphi Study

زمينه و هدف: پژوهش حاضر با هدف تدوين و اعتباريابي مدل ارزيابي باورپذيري اطلاعات موجود در محيط وب به عنوان مدلي برخاسته از پيشينه پژوهش و تاييد شده توسط خبرگان حوزه‌هاي مرتبط انجام شده است. روش پژوهش: از لحاظ رويكرد پژوهش، روش آميخته اكتشافي بكار برده شده است. در مرحله اول اين پژوهش از روش فراتركيب استفاده ‌شد كه از جمله روش‌‌هاي كيفي به شمار مي‌رود. در مرحله دوم براي بررسي و اصلاح مدل مفهومي به دست آمده از روش پيمايشي يعني نظرسنجي از خبرگان به روش دلفي استفاده شده است. جامعه آماري اول پژوهش كليه آثار و نوشتار‌هاي مربوط به مباني و ابعاد باورپذيري اطلاعات شامل 90 اثر بر مبناي معيارهاي معتبر از بين 560 اثر انتخاب و تحليل شد. جامعه آماري دوم شامل خبرگان حوزه بازيابي اطلاعات وب در رشته‌‌هايي مانند علوم اطلاعات، ارتباطات و رايانه بودند كه در نهايت 30 نفر در دور اول و 24 نفر در دور دوم دلفي شركت داشتند. يافته ­ها: با كاربرد مراحل هفتگانه فراتركيب، مدلي مفهومي در چهار لايه مفهومي، مقوله‌اي و كدها و شاخص‌ها به دست آمد. در هر يك از لايه‌ها مفاهيم و موضوعهايي گنجانده شد كه در نهايت 68 شاخص اصلي شناسايي شد. جهت اعتباريابي كيفي مدل به دست آمده، مطالعه دلفي در دو مرحله انجام و نظرات خبرگان در مدل اعمال شد. با توجه به مقادير بالاي ضريب توافقي كندال در حدود 65/0 و درصد توافقي بيشتر ابعاد مدل بالاي 90 درصد، مدل مفهومي مورد تأييد خبرگان پژوهش قرار گرفت. نتيجه­ گيري: مدل مفهومي به دست آمده از مراحل فراتركيب و دلفي به تأييد و توافق بالاي خبرگان رسيده و مي‌تواند به عنوان معياري براي پژوهش‌هاي آتي در جهت ساخت ابزاري براي انجام پژوهش‌هاي مرتبط باشد. يافته‌هاي پژوهش حاضر نشان داد كه ارزيابي باورپذيري، مفهومي با ابعاد و مؤلفه‌هاي گوناگون بوده و كاربران، طراحان و سياستگذاران حوزه وب بايد آنها را در طراحي و ارزيابي منابع وب مورد توجه قرار دهند.

Background and Aim: The current research aims to develop a literature-dependent and expert-modified model related to credibility evaluation of web information. Methods: Regarding the approach, mixed method would be utilized. The research method then is mixed-heuristic using both qualitative and quantitative methodologies. In the first stage of the research, meta- synthesis was used as a qualitative research method. Secondly, exploring experts’ points of view was conducted by a Delphi method to develop the conceptual model identified in the first stage. Results: Using the seven stage mode of meta-synthesis, a model was designed in four layers including concepts, categories, codes and indicators. A set of 68 indicators were incorporated into the different layers of the model. For reliability testing of the conceptual mopdel, a Delphi study was conducted in two rounds after which the comments of the experst were included into the model. Regarding the high degree of Kendall’s coeficinet of concordance about %.65 and the agreement perecentage of the most dimensions of the model higher than %90 the conceptual model was confirmed by the sample experts. Conclusion: The conceptual model derived from the meta-synthesis and Delphi studies is a model accepted by experts and a base for future research to design some tools for related studies. The findings showed that the credibility evaluation is a concept whith different and multiple dimensions and components suitable for users, designers and policymakers to take them into consideration in design and evaluation of web resources.