بررسي ادراك واقعيت در انديشۀ ناصرخسرو (بر پايۀ نظريۀ خودشكوفايي آبراهام مزلو)

مكتب انسان‌گرايي يكي از سه شاخۀ مهم روان‌شناسي در سدۀ بيستم به شمار مي‌رود. چهرۀ شاخص اين مكتب، «آبراهام مزلو» نام دارد كه كوشيد برخلاف مكاتب ديگر، به بررسي بهترين نمونه‌هاي انساني بپردازد. تأكيد او در اين زمينه بر رفتارهاي مثبت و مبتني بر واقعيت انسان بوده‌است. مزلو ريشۀ رفتارهاي آدمي را در نيازهاي او دانسته‌است و براي آن سلسله‌مراتبي پنج‌پله‌اي تعيين كرده‌است كه شامل نيازهاي فيزيولوژيكي، ايمني، عشق و تعلق، احترام و خودشكوفايي مي‌شود. در اين بين، توجه ويژۀ مزلو به خودشكوفايي، منجر به پيدايي نظريه‌اي به همين نام شده‌است. از ديد او، خودشكوفايي تبلور خودِ انساني در بالاترين سطح ممكن است. مزلو مؤلفه‌هاي متعددي براي چنين افرادي ذكر كرده كه «درك بهتر واقعيت و برقراري رابطۀ آسان‌تر با آن» از جملۀ آن‌هاست. در مقالۀ حاضر، با روش توصيفي‌ـ تحليلي، مؤلفۀ مذكور در انديشه و زندگي ناصرخسرو بررسي شده‌است؛ چراكه او در پهنۀ ادب فارسي به عنوان چهره‌اي واقع‌گرا شناخته مي‌شود و انسان جايگاهي رفيع و نقشي محوري در ساختار فكري وي دارد. مهم‌ترين شاخصه‌هاي «ادراك واقعيت» در زندگي و انديشۀ ناصرخسرو كه با نظريۀ مزلو همخواني دارد، عبارت است از: «درك و داوري درست واقعيت و شناخت دقيق افراد دغلكار»، «شكستن سنت‌هاي كليشه‌اي حاكم بر جامعه از راه اعتراض»، «توجه ويژه به منطق و استدلال»، «استقبال از پديده‌هاي ناشناخته»، «نبودِ ثبات روحي و ذهني در برخي موارد» و «روشنفكري و پژوهشگري».