جلوه‌هاي برجسته‌سازي در نامه 45 نهج‌البلاغه

«برجسته‌سازي» به‌عنوان يكي از اصطلاحات مهم مكتب ادبي فرماليستي، به معناي عدول از زبان عادي و خودكار‌ است. بنيان‌گذاران و پيروان اين جنبش بر اين اعتقادند كه زبان معمولي و معيار، زيبايي‌ها و طراوت خود را از دست داده است؛ بنابراين براي ايجاد جذابيّت بايد از زبان معيار و كليشه‌اي فاصله گرفت و سخن را از حالت يكنواختي خارج و آن را برجسته نمود. آنان سخني را برجسته مي‌دانند كه داراي انحراف از هنجارهاي معمولي زبان باشد و اين هنجارشكني را نيز در دو حوزه قاعده‌افزايي و قاعده‌كاهي مي‌بينند كه از طريق بهره‌گيري هنرمندانه و هدفمندانه از آرايه‌هاي لفظي و معنوي حاصل مي‌شود. نامه نصيحت‌گرانه 45 نهج‌البلاغه به‌دليل بهره‌مندي از آرايه‌هاي مختلف ادبي، به‌طور كامل در چهارچوب نظريّه برجسته‌سازي قابل واكاوي ‌است.     در اين پژوهش بر آنيم با روش توصيفي تحليلي به بررسي انواع شگردهاي برجسته‌سازي در نامه مذكور بپردازيم. هدف اين پژوهش كشف شيوه‌هاي مختلف قاعده‌افزايي و قاعده‌كاهي و نيز درك ارتباط بين شگردهاي ادبي با مفاهيم مدّ نظر امام(ع) است. واكاوي اين متن نشان مي‌دهد حضرت(ع) در حوزه قاعده‌افزايي با به‌كارگيري عوامل موسيقي‌سازي همچون گونه‌هاي مختلف تكرار و نيز استفاده به‌جا از جناس و سجع، سخنِ خويش را برجسته ساخته ‌است. در حوزه قاعده‌كاهي نيز با بهره‌گيري از محور جانشيني، بيشتر از قاعده‌كاهي معنايي مانند تشبيه، استعاره و كنايه استفاده كرده است. هدف حضرت(ع) از اين آرايه‌هاي ادبي نيز جلب توجّه و تمركز مخاطب بر كلام و هدايت وي براي درك معناي مدّ نظر مي‌باشد.