بررسي تحول رواني انسان از منظر معارف اسلامي با تأكيد بر نهج‌البلاغه

تحول رواني، يكي از مسائل مهم روان‌شناسي است. امروزه علمي‌ به نام روان‌شناسي ژنتيك به عنوان يكي از شاخه هاي روان‌شناسي تجربي، به مبحث تحول رواني مي‌پردازد؛ اما در معارف اسلامي به ويژه نهج‌البلاغه، به اين موضوع به‌ طور جدي تأكيد شده است. البته از آن‌جا كه معارف اسلامي، برخلاف دانش‌هاي تجربي، نگاه مادي به روان انسان ندارد، نظام تحولي آن نيز به سان نظام هاي تحولي مبتني بر علوم آزمايشگاهي نيست. پژوهش حاضر با روش توصيفي – تحليلي به ماهيت روان انسان و تحول رواني، از منظر معارف اسلامي به ويژه نهج‌البلاغه پرداخته است. از منظر اين معارف، روان انسان متشكل از دو ساحت جوهري و روحاني است. بدين‌ترتيب، تحول رواني هم در اين دو ساحت مطرح مي‌شود. تحول در ساحت جوهري، به سه حالت قابل تصوّر است: تحول در اصل ساحت جوهري، تحول در ويژگي‌هاي ذاتي آن و تحول در ويژگي‌هاي فطري آن. براساس معارف اسلامي، به ويژه نهج‌البلاغه، تحول رواني در حالت اول و دوم ممكن نيست، اما در برخي از اقسام حالت سوم امكان پذير است. بر همين اساس، تحول در ساحت روحاني نيز امكان پذير است و به چهار نوع تحول تقسيم مي‌شود:  انضمامي، تكاملي، انفكاكي و تناقصي.