تحليل انسجام و پيوستگي خطبه‌هاي امام علي(ع) با موضوع حكميت بر اساس تحليل محتواي كيفي

ماجراي «حكميت» در سرزمين صفين از حوادث بى‌سابقه تاريخ اسلام به‌شمار مى‌رود. اميرالمؤمنين(ع) كه در آستانۀ پيروزي قرار داشت، به سبب نيرنگ عمروعاص و فريب خوردن تعداد قابل‌توجهى از سربازان ايشان، از ادامۀ نبرد و دست يافتن به پيروزى بازماند و عواقب وخيم جريان حكميت تا مدت‌ها گريبان گير مسلمانان شد. در اين پژوهش خطبه‌هاي امام علي(ع) قبل و حين نبرد صفين، به روش تحليل محتواي كيفي، مورد بررسي قرار گرفته است. ايشان در زمينۀ دشمن‌شناسي از ميان ويژگي‌هاي منفي دشمن بيشتر بر روي سابقۀ كفر معاويه و اطرافيانش، دشمني آنان با خداوند، قرآن و سنت پيامبر(ص)، بي‌توجهي به فرامين الهي، دعوتشان به بت‌پرستي و مواردي از اين قبيل تأكيد دارد كه در تنافي كامل با تمسك آنان به قرآن و نيات خيرخواهانه‌شان در پيشنهاد صلح و حكميت قرآن قرار دارد. امام(ع) در زمينۀ معرفي خصائل خود تأكيد بيشتري بر سابقۀ ايمان، همراهي با پيامبر(ص) و هدايتگري خود دارد كه بيانگر لزوم اطاعت و فرمانبرداري از ايشان و اعتماد به گفته‌هايشان تحت هر شرايطي حتي در مقابل قرآن‌هاي بالاي نيزه است. تحليل مضامين اين مجموعه از خطبه‌ها مشخص كرد كه آن حضرت قبل از وقوع حادثۀ خطرآفرين حكميت، در راستاي آماده‌سازي سپاه جهت خنثي‌نمودن نقشۀ دشمن، روشنگري‌هاي لازم را بيان فرموده است. امام(ع) با تكرار مضامين مذكور، استفاده از اسلوب تأكيد و به‌كارگيري صنعت طباق، كلام خود را در سطح بالاتري از تأثيرگذاري قرار داده است.