نقد و بررسي ديدگاه سقراط درباره شناخت و نقش آن در انگيزش اخلاقي انسان با استفاده از كلام امام علي(ع)

نقش شناخت در انگيزش انسان به‌سوي عمل يكي از مهم‌ترين ايده­هاي سقراط است. او براي شناخت، مراتب مختلفي قائل است و بالاترين مرتبۀآن را خودشناسي معرفي مي­كند. سقراط معتقد به وحدت معرفت و فضيلت است و قابليت اصلي انسان را معرفت و منشأ اصلي عمل اخلاقي را شناخت و معرفت مي­داند. از نظر او هيچ‌كس عالمانه مرتكب عمل نادرست نمي­شود. شناخت صحيح كه سقراط آن را معرفت مي­نامد، منجر به انگيزش انسان به‌سوي افعالي چون احساس مسئوليت در قبال جامعه، تأثير در ارتباط انسان با خدا و نوع دعا كردن و نيايش با او و تمام افعال خوب مي­شود. اگر اين ديدگاه سقراط به مباني اخلاق اسلامي در كلام اميرمؤمنان(ع) عرضه شود بخش­هايي از آن مانند آنچه مورد اشاره واقع شد، قابل‌تأييد است؛ اما مهم‌ترين بخش آن يعني عليّت تامه شناخت، جهت انگيزش اخلاقي، مورد تأييد نيست. در اين مقاله نظريۀ سقراط در خصوصِ انگيزش اخلاقيِ مبتني بر شناخت، با استفاده از كلام امام علي(ع) مورد نقد و بررسي قرار گرفته و تفاوت اين دو ديدگاه تبيين شده است. ديدگاه سقراط در خصوص ذو مراتب بودن شناخت و يكسان نبودن تأثير اين مراتب در انگيزش انسان و سببيت شناخت جهت انجام عمل متناسب تأييد امام علي (ع) را به همراه دارد و عدم كفايت شناخت جهت انگيزش اخلاقي انسان و توجه ويژه به نقش شناخت­هاي مرتبط با حواس ظاهري از مهمترين وجوه امتياز ديدگاه امير مؤمنان (ع) نسبت به ديدگاه سقراط است.