گفتمان‌هاي خدا – خليفگي و خدا پادشاهي در نصيحه الملوك امام محمد غزالي

هدف پژوهش حاضر، بررسي ويژگي‌ها و نظام ارزشي گفتمان حكومتي پادشاهي و خليفگي در كتاب نصيحۀ‌ الملوك امام محمد غزالي است. روش پژوهش توصيفي – تحليلي بوده و نتايج حاكي از آن است كه در گفتمان حكومتي پادشاهي، پادشاه فرّه را از ايزدان گرفته و موظف به اجراي عدالت و استيفاي حقوق انساني است؛ رعيت نيز تابع بي‌چون و چراي پادشاه‌اند. در گفتمان حكومتي خليفگي نيز، خليفه، سايه‌ي خدا روي زمين است و ماموريت اجراي احكام و حدود الهي و احسان به مردم را به عهده دارد؛ مردم نيز بايد تابع محض خلفا و امرا باشند. در گفتمان پيشنهادي غزالي رابطه‌ي دو گفتمان، تعاملي است نه تقابلي؛ بدين‌معنا كه ارزش‌ها و مفاهيم از اسلام و سيستم، و آداب و شيوه‌ي حكومت از گفتمان پادشاهي وام گرفته شده است. تئوريسين‌هايي مانند غزالي قدرت را از آسمان‌ها گرفته و به شاه يا خليفه اعطا كرده‌اند؛ از سوي‌ديگر، با ايجاد باورِ برگزيده‌بودن اين افراد، مردم را تابع محض خليفه ساخته و از آن‌ها فرمان‌برهايي مطلق درست مي‌كنند. در سراسر متن كتاب نصيحۀ‌ الملوك نوع افعال براي پادشاهان پيشااسلامي، ماضي و مضارع اخباري با قطعيت زياد است؛ اما فعل‌هاي مربوط به خلفا بيش‌تر التزامي است و اغلب از انشايي با دلالت امر غايب بهره مي‌برد.  هدف پژوهش حاضر، بررسي ويژگي‌ها و نظام ارزشي گفتمان حكومتي پادشاهي و خليفگي در كتاب نصيحۀ‌ الملوك امام محمد غزالي است. روش پژوهش توصيفي – تحليلي بوده و نتايج حاكي از آن است كه در گفتمان حكومتي پادشاهي، پادشاه فرّه را از ايزدان گرفته و موظف به اجراي عدالت و استيفاي حقوق انساني است؛ رعيت نيز تابع بي‌چون و چراي پادشاه‌اند. در گفتمان حكومتي خليفگي نيز، خليفه، سايه‌ي خدا روي زمين است و ماموريت اجراي احكام و حدود الهي و احسان به مردم را به عهده دارد؛ مردم نيز بايد تابع محض خلفا و امرا باشند. در گفتمان پيشنهادي غزالي رابطه‌ي دو گفتمان، تعاملي است نه تقابلي؛ بدين‌معنا كه ارزش‌ها و مفاهيم از اسلام و سيستم، و آداب و شيوه‌ي حكومت از گفتمان پادشاهي وام گرفته شده است. تئوريسين‌هايي مانند غزالي قدرت را از آسمان‌ها گرفته و به شاه يا خليفه اعطا كرده‌اند؛ از سوي‌ديگر، با ايجاد باورِ برگزيده‌بودن اين افراد، مردم را تابع محض خليفه ساخته و از آن‌ها فرمان‌برهايي مطلق درست مي‌كنند. در سراسر متن كتاب نصيحۀ‌ الملوك نوع افعال براي پادشاهان پيشااسلامي، ماضي و مضارع اخباري با قطعيت زياد است؛ اما فعل‌هاي مربوط به خلفا بيش‌تر التزامي است و اغلب از انشايي با دلالت امر غايب بهره مي‌برد.