چند فرايند‌ واجي در گويش ديباجي

Some Phonological Processes in Dibaji

در اين مقاله، جنبه‌هايي از نظام آوايي گويش ديباجي در چارچوب واج‌شناسي زايشيتوصيف و تحليل شده است. گويش ديباجي نام گويش رايج در شهر ديباج است. ديباجي يكي از گونه‌هاي زباني حاشية درياي خزر است كه از خانوادة زبان‌هاي ايراني غربي به‌شمار مي‌رود. ديباج نام شهري در شمال دامغان از شهرستان‌‌هاي استان سمنان است. براي انجام اين پژوهش، داده‌هايي از پنج گويشور بومي در ردة سني بالاي 45 سال، كه عمدتاً كم‌سواد و بي‌سواد بودند، از طريق مصاحبه و تكميل پرسش‌نامه جمع‌آوري شده است. همچنين يكي از نگارندگان اين پژوهش، خود، گويشور اين منطقه مي‌باشد. روش اين پژوهش، توصيفي- تحليلي است. پيكرة گردآوري‌شده بر مبناي الفباي آوانويسي بين‌المللي (IPA) آوانگاري شده است. فرايندهايي كه در اين گونة زباني معرفي شده‌اند عبارت‌اند از: همگوني، ناهمگوني، حذف، درج، نرم‌شدگي و قلب. ملاك انتخاب اين فرايندها يكي وقوع فراوان آن‌ها در پيكرة گردآوري‌شده است و ديگري تفاوت بارز بسياري از آن‌ها با فرايندهاي رايج در گونة معيار زبان فارسي. پس از معرفي و توصيف هريك از فرايندهاي موردبحث، بلافاصله قاعده/قواعد واجي ناظر بر آن در چارچوب واج‌شناسي زايشي استانده صورت‌بندي شده‌، برهم‌كنش آن با ساير قواعد موردبررسي قرار گرفته است.

This research aims at the description and analysis of some aspects of the phonology of Dibaji variety from the perspective of Standard Generative Phonology. Dibaji is classified as one of the Caspian varieties of Western Iranian Languages family .The Dibaji dialect is spoken in the city of Dibaj, located in the North of Damghan city in Semnan province. The required data were collected through completing questionnaires and interviewing with five native speakers (mainly older than 45 illiterate and less educated). One of the authors of the present research is also a native speaker of Dibaji. This research is descriptive-analytical.The data are transcribed in International Phonetic Alphabet (IPA). The phonological processes studied in the research are assimilation, dissimilation, deletion, insertion, lenition, and metathesis. The processes are selected based on their frequent occurrence in the corpus and their remarkable differences with the existing phonological processes in Standard Farsi. After describing each phonological process, the related phonological rule was formulated to account for the existing regularity. If there is any rule interaction with other existing rules in this research, it is introduced and discussed accordingly.