بررسي عوامل موثر بر صادرات غيرنفتي با تاكيد بر عوامل غيرقيمتي

Investigation of effective factors on non-oil exports with emphasis on non-price variables

از جمله راه هاي توسعه اقتصادي در كشورهاي نفتي مانند كشور ايران، با يك اقتصاد تك محصولي وابسته به نفت، حركت شتابان به سوي متنوع سازي و افزايش توانايي صادرات غير نفتي است و اين مهم جز با بررسي همه جانبه عوامل موثر بر صادرات غيرنفتي امكان پذير نيست. در اين مسير به رغم اين كه در بسياري از كشورهاي توسعه يافته بررسي صادرات و واردات در چارچوب متغيرهاي قيمتي مرتبط صورت مي پذيرد (در كشور ما نيز اكثر تحليل ها از اين چارچوب فراتر نرفته اند)، اما به نظر مي رسد در اقتصاد ايران شرايط نهادي، علمي، تكنولوژيكي و مديريتي تاثيرات بسيار شگرف تري بر روي صادرات خواهند داشت. لذا در اين مقاله سعي بر آن است كه قدم را از مطالعات قبلي فراتر نهاده و با اضافه نمودن عوامل حقيقي و غيرقيمتي به مدل كمي صادرات غيرنفتي، ميزان تاثير آنها تخمين زده شود. به اين منظور در اين مطالعه صادرات غيرنفتي تابعي از متغيرهاي نرخ ارز حقيقي، بهره وري كل عوامل توليد، توليد ناخالص داخلي و درجه باز بودن اقتصاد در نظر گرفته شده است و از روش ARDL به منظور برآورد مدل و بررسي اثر تغييرات هر يك از اين عوامل بر صادرات غيرنفتي در طي سال هاي 86-1353 استفاده شده است. نتايج حاصل نشان مي دهد كه صادرات غيرنفتي به طور اساسي به وضعيت متغيرهاي غيرقيمتي وابسته بوده و اين تاثير قابل ملاحظه و تعيين كننده است، به طوري كه نتايج حاصل از برآوردها حكايت از تاثير مثبت بهره وري، درجه باز بودن اقتصاد و توليد ناخالص داخلي بر صادرات غيرنفتي دارد، البته با توجه به وجود مشكلات مبنايي كه در بخش توليد و صادرات كشور وجود دارد و با عنايت به نتايج برآورد شده، نرخ ارز تاثير معني داري بر صادرات غيرنفتي ندارد.

One of the ways for encouraging economic development in oil exporting countries like Iran (which is known as an oil-dependent economy) is moving toward diversification of export revenues rapidly by increasing non-oil exports. This goal is not accessible without a comprehensive survey and examination of factors that affects non-oil exports condition. Although, in many developed countries, export and import analysis is performed in framework of relevant price variables (Also in our country most of the surveys have not gone beyond this framework).But it seems that institutional, scientific, technological and management factors have much greater effect on export variables in Iran in comparison to other countries. Hence, in this article we have tried to go beyond previous studies by adding real and non-price factors to quantitative model of non-oil export in order to estimate their impacts.In order to do this, we have considered non-oil exports to be a function of real exchange rate, total factor productivity, gross national product and the degree of openness of the economy. In addition, we have used ARDL for estimating the model and investigating the effects of each of these factors on non-oil export during 1975-2007