واج شناسي گويش كُرُشي

هدف ازاين مقاله، بررسي و توصيف نظام واجي گويش كُرُشي در استان فارس است. گويش كُرُشي به شاخه غربي-شمالي زبان‌هاي ايراني نو تعلق دارد. كُرُش نام قومي است كه بيشتر در استان‌هاي فارس و هرمزگان پراكنده‌اند. افزون بر اين، كُرُش نام تيره‌اي از طايفه كشكولي بزرگ است كه در سده‌هاي پيشين به ايل قشقايي پيوسته است. با اين حال، زبانشان تركي نيست، بلكه گويشي از زبان بلوچي است. در اين پژوهش، نخست همخوان‌ها و واكه‌ها معرفي و بررسي مي‌شوند. سپس به واج‌آرايي، ساخت هجا، فرايندهاي واجي مانند همگوني، ناهمگوني، ابدال، افزايش، كاهش پرداخته مي‌شود. با توجه به بررسي و سنجش‌هاي واجي، اين گويش داراي 25 همخوان (p, b, t, d, k, g, q, ʔ, f, v, s, z , š, ž ,x , ,h ,č ,ǰ , m ,n , ŋ, l ,r , ř, y) و 8 واكه (â, a, e, ē, i, o, ō, u) و 5 واكه مركب (ey, ow, ay, ây, uy) است. از ويژگي‌هاي واجي در همخوان‌ها و واكه‌هاي اين گويش وجود همخوان‌هاي /ŋ/ و /ř/ و واكه‌هاي /ō/ و /ē/ است. /ŋ/ همخواني است كه واجگاه آن نرمكامي است و شيوه توليد آن خيشومي است. /ř/ برخلاف /r/ چند‌زنشي است و با وجود بسامد اندك آن در اين گويش، متمايزدهنده معني است. در گويش كُرُشي، دو واكه /ō/ و /ē/ به ترتيب بسته‌تر از دو واكه /o/ و /e/ است. ساخت هجا در اين گويش، همچون فارسي رسمي CV(C)(C) است.

Korosh is a tribe mainly dispersed across the provinces of Fars and Hormozgan in Iran. The objective of this article is to study and describe the phonemic system of Koroshi dialect in the province of Fars. Koroshi is a dialect of Baluchi language which belongs to the northwestern branch of New Iranian languages. The article introduces and explains the consonants and vowels of the dialect and then proceeds to examine the phoneme arrangement, syllable structure, phonemic processes such as assimilation, dissimilation, alteration, epenthesis and deletion. Considering the analysis and evaluation of the phonemes conducted above, this dialect has twenty-five consonants (p, b, t, d, k, g, Ɂ, f, v, s, z, š, ž, x, γ, h, č, ǰ, m, n, ŋ, l, r, ř, y), eight vowels (i, e, ē, a, â, o, ō, u) and five diphthongs (ey, ay, ow, ây, uy). The phoneme /ř/ is a trill, double flap, alveolar and voiced consonant versus the phoneme /r/ which is a trill, single flap, alveolar and voiced. Notwithstanding, the consonant /ř/ has low frequency, it makes a phonemic distinction and has a minimal pair with /r/. In addition, the nasal consonant /ŋ/ is a nasal and velar phoneme which it does not appear in onsets. The syllable structure in this dialect, like standard Persian, is CV(C)(C).


Nezam Emadi
nezamemadi@gmail.com

Assistant professor of linguistics department, Marvdasht branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran