نقش‌هاي كاربردشناختي صلوات در گفتار فارسي‌زبانان ايراني و عرب‌ زبانان عراقي

The Pragmatic Functions of Salawāt in the Speeches of Persian-Speaking Iranians and Arabic-Speaking Iraqis

صلوات بر محمد (ص) و آل محمد (س) عبارتي است كه مسلمانان روزانه بارها آن را بيان مي‌كنند يا از ديگران مي‌شنوند. در نگاه اول، صلوات به ‌قصد قربت انجام مي‌شود، اما با دقت بيش‌تر مي‌توان دريافت كه نقش كاربردي مهمي در ارتباطات اجتماعي روزمره ايفا مي‌كند. مسئلة اصلي اين پژوهش آن است كه دريابد صلوات در تعاملات اجتماعي ميان مسلمانان، در حوزة شفاهي، ميان شيعيان ايراني فارسي‌‌زبان و شيعيان عراقي عرب‌‌زبان چه نقش ارتباطي‌‌اي بازي مي‌‌كند و آيا تفاوتي در نوع كاربرد صلوات در ميان اين دو گروه اجتماعي وجود دارد يا خير؟ چهارچوب‌‌ نظري كلي اين پژوهش كاربردشناسي زبان و به‌طور خاص نظرية كنش‌هاي گفتاري جان سرل است. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه صلوات علاوه بر بعد بياني ابعاد منظوري نيز دارد و به‌عنوان كنش گفتار ترغيبي، عاطفي، تعهدي، و اعلامي در شرايط كاربردي و اجتماعي مختلف به كار مي‌رود. هم‌چنين، نتايج نشان مي‌دهد كاربرد صلوات در كنش گفتارهاي ترغيبي با هدف غيرمستقيم‌گويي به كار رفته است؛ در كنش‌هاي عاطفي افراد براي تشديد بيان احساس در وجود خويش از صلوات بهره مي‌‌گيرند؛ در كنش‌هاي تعهدي نيز هدف از به‌‌كارگيري صلوات تقدس بخشيدن به تعهد است؛ و در كنش‌هاي اعلامي هم‌سو كردن ديدگاه‌ها و اعلام مواضع از يك ‌سو و جلب ‌توجه افراد به يك موقعيت، از طريق بالا بردن صدا، مي‌تواند عامل تأثيرگذار در استفاده از صلوات باشد.

Salawāt upon the Prophet Mohammad and his family is a phrase frequently expressed or heard by Muslims in their daily life. Primarily, salawāt is communicated to admire the Prophet and his family; however, it has secondary pragmatic functions in Muslims’ daily communications and oral speeches. The main question this paper addresses to is what communicative functions salawāt plays in the social interactions of Iranian and Iraqi Shiite Muslims’ and if there is any difference in the functions of salawāt among these two communities. This research is done in the context of linguistic pragmatics and specifically John Searle’s speech acts theory. The research shows that in addition to its locutionary function, salawāt has illocutionary functions, such as directive, expressive, commissive, and declarative, as well. It also shows that the goal behind the directive usage of salawāt is indirectness. In the case of expressive function, the goal is foregrounding emotions. As for commissive function, salawāt helps to sanctify the commitment. In the declarative speech act of salawāt, the purpose is manufacturing consent and drawing attentions.