نگاهي به زندگي، دست‌نويس‌ها و سروده‌هاي اكسير اصفهاني

A Glimpse to the Life, handwritings and Poems of Eksir-e Isfahani

آنچه پيشنيان به صورت دست‌نويس براي ما به يادگار گذاشته‌اند، هر كدام گنجينه‌اي است كه بايد در نگهداري و شناسايي آن كوشيد. با وجود آن‌كه در سال‌هاي اخير كوشش‌ و كاوش‌هاي فراواني دربارة شناسايي دست‌نويس‌هاي كم‌شناختة نفيس و ارزنده انجام گرفته، ولي هنوز كار ناكرده بسيار است و آثار دست‌نويس‌شدة بسياري در كتابخانه‌هاي عمومي و خصوصي در گوشه و كنار جهان نهفته كه براي تصحيح و شناسايي آن اقدامي صورت نگرفته است. يكي از اين آثار ارزشمند، ديوان شاعري ناآشنا و در عين حال توانا به نام ميرزا عظيماي اصفهاني متخلّص به «اكسير» است. محمّد عظيم اكسير اصفهاني معروف به ميرزا عظيما (متوفّي1169ق) شاعر پارسي‌گوي شبه قارّه است كه به دليل دوري از وطن در خمول و گمنامي باقي مانده است. وي در سال 1135ق به هند رفت و در بنگاله ساكن شد و همان‌جا درگذشت. از ديوان وي كه بيش از 9000 بيت بوده، تنها سه دست‌نويس باقي مانده است: يكي در كتابخانة مجلس شوراي اسلامي و ديگري در كتابخانة ملّي ايران و ديگري در كتابخانة موزة بريتانيا محفوظ است. اين مقاله بر آن است تا براي نخستين بار به معرّفي شاعر، زندگي، دست‌نويس‌ها و مضامين اشعار وي بپردازد.

What our predecessors have left as a token of legacy are treasures that must be recognized and preserved. Despite the recent efforts and investigations to identify valuable and exquisite, yet handwritings and manuscripts are unpublished and need still much to do. Manuscript versions of many works are in the public and private libraries around the world, however no action is taken to identify and correct them. One of these pricy works is a collection of poetry work (Divan) written down by a capable poet Mirza Azima Isfahani, whose pen name is Eksir. He is known as Mirza Azima (the yersr of death, 1169 AH) is a Persian poet of the Subcontinent who has remained unsung and unacknowledged due to being away from his home. He went to India in 1135 AH, stayedin Bengal during his life and died there. Only three manuscripts are remained of his Divan which contains 9000 verses; One is in the Library of Iran Parliament and the other one is in the National Library of Iran and the last one is reserved in the British Museum Library. This paper is to introduce this poet, his life and the manuscript.