تاثيرپذيري انديشة اقبال از شخصيت پيامبر اسلام(ص) و حضرت ابراهيم(ع)

The effects of the Holy Prophet of Islam and Ibrahim on Allameh Iqbal's ideology

تجلي مضامين و معاني بلند قرآني و بازتاب سيرة انبياء الهي در آثار شاعران ونويسندگان از چنان شمول و گستردگي برخوردار است كه همواره از ابعاد گوناگون نياز به واكاوي، تحليل وبررسي دارد. در همين راستا متفكر عارف و شاعر نامدار پاكستاني علامه محمد اقبال به عنوان اديبي هنرمند و سرايندة اشعار فارسي با قرآن كريم و ديگر منابع اسلامي ارتباطي تنگاتنگ داشته است. اين ارتباط در سرتاسر ديوانش به وضوح مشاهده مي­شود به نحويكه بيانگر عمق تأثيرپذيري انديشة وي ازكلام الهي و سيرة پيامبران است. او كوشيده است با كمك اين منابع، الگوي كاملي از انسان مسلمان و جامعة اسلامي ارائه دهد؛ در الگو پردازي­هاي او زندگاني پيامبر اعظم(ص) و حضرت ابراهيم(ع) نقش كليدي و حساسي را بازي مي­كنند. اقبال در تبيين حيات اين دو بت شكن بزرگ تاريخ، از منابع اصيل اسلامي يعني قرآن، احاديث شريف و تاريخ اسلام استفاده كرده و از آن­ها تأثير پذيرفته و نوآوري هاي زيبايي خلق كرده است. هدف از اين پژوهش بررسي ميزان تاثير شخصيت اين دو پيامبر در انديشه اقبال و چگونگي بازتاب اين تاثير در ديوان اشعار وي است. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحليلي-توصيفي و تتبع در ديوان اشعار اقبال، به منظور دستيابي به اهداف فوق صورت پذيرفته است. نتايج حاصل از اين پژوهش بيانگر اين است كه اثر پذيري اقبال از شخصيت اين دو پيامبر اولوالعزم، ذيل چهار مقولة الهامي بنيادي، تطبيقي، تأويلي و گزارشي مي­ گنجد و اغلب اين قالب­ ها در راستاي تعليم اخلاق مورد استفاده قرار گرفته ­اند.

Allameh Iqbal Lahouri is an intellectual, Sufi and poet who was closely tied with Qoran and other Islamic sources. Benefitting these sources, he did his best to represent a perfect paragon model of a Moslem and of an Islamic society. Thus, in his presentation, the life styles of the Holy Prophet and that of Abraham play a key role. To present the life styles of these two prophets, Allameh Iqbal Lahouri did benefit the original Islamic sources such as Qoran, the Hadith collection, and the Islamic chronicles, and has been effected by them, thus, created new innovations. This research seeks to scrutinize the influence of these two Prophets on Allamah Iqbal Lahuri’s thought and his poetry. Consequently it can said that the effects of lives of the two prophets on the Allamah can be classified in four categories: invoking fundamentalism, comparative, interpretation, and reporting and that most of these elements have been applied to teach morality.