بررسي جريان‌هاي كلامي اثرگذار بر التعرف كلابادي

A Study on the Influential Theological Currents on Kalābadi’s Alta'aruf

با وجود اينكه ابوبكر محمد بخاري كلابادي (حدود 385ه.ق) صوفي و فقيه حنفي قرن چهارم شخصيتي صوفيانه دارد، اما در كتاب «التعرف لمذهب اهل التصوف» ضمن پرداختن به مباحث تصوف، نگاهي ويژه به طرح مباحث كلامي و اعتقادي داشته است؛ به عنوان نمونه مباحثي همچون رؤيت خداوند و قضا و قدر را همسو با ابوالقاسم حكيم، سردمدار مكتب اهل سنت و جماعت، مباحث مربوط به ايمان را متأثر از مكتب عرفاني عراق و جنيد بغدادي، و مباحث مربوط به اثبات قدرت و اراده خداوند را همسو با مكتب اشعري و ماتريدي بيان كرده است. پاي‌گيري مكاتب كلامي در عصر كلابادي باعث شد تا التعرف به نوبۀ خود تحت تأثير هر يك از آن‌ها باشد كه شخصيت چندوجهي كلابادي نيز در هضم و پذيرش نگاه‌هاي گوناگون فكري در اين راستا اثرگذار بوده است. به هر تقدير، اين اثرگذاري ضمن پردازش به اصول اساسي تصوف، باعث به وجود آمدن نظامي جديد از مفاهيم كلامي و اعتقادي در اين كتاب شده است. نگارندگان اين مقاله كوشيده‌اند تا ضمن شناسايي جريان‌هاي كلامي موجود در جهان اسلام؛ كه عبارت‌اند از: طيف‌هاي گوناگون مكتب اهل سنت و جماعت (ماتريدي و ابوالقاسم حكيم سمرقندي)، مكتب اشعري، مكتب عراق و جنيد بغدادي، ردّ پاي هر يك از تفكرات كلامي و اعتقادي آن‌ها را در باب‌هاي گوناگون التعرف نشان دهند.

Although Abu-Bakr Muhammad al-Bukhāri Kalābadi (about 385 AH), the Hanafi jurist and mystic of the fourth century, has a mystical personality, but in the book AlTa'aruf li-Madhhab ahl al-Taṣawwuf, took a special view on the theological issues. For example, he has been studied the problem of seeing God and dispensation in the same way as Abulghāsim Hakim, the forerunner of the Sunni school, and studied the issues about faith affected by the Iraq mystical school and Junayd of Baghdad, and explained the issues about God’ Power and Will, as Ash’arite school and Maturidi. The evolution of theological schools in Kalābadi’ period put AlTa'aruf under the effect of each of them separately. Multidimensional character of Kalabadhi was also effective in acceptance of different intellectual views in this regard. However, despite of noticing to basic principles of Tasawwof, this effectiveness paved the way to a new system of the theological and faithful concepts in this book. The authors of this article tried first to notice to the theological currents in Islam, means different sects of Sunni school (Maturidi and Abulghasim Hakim), Ash'arite school, Iraq school and Junayd of Baghdad, and then to show that the different chapters of AlTa'aruf are impressed by their theological and faithful thoughts.